Thai ngoài tử cung (TNTC) là những trường hợp thai không nằm trong lòng tử cung mà nằm ở những vị trí khác bên ngoài tử cung, thường gặp nhất là ở vòi trứng (khoảng 95%). Khi vỡ TNTC gây chảy máu ồ ạt vào ổ bụng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe, đôi khi có thể gây đe dọa đến tính mạng của người bệnh.
Thai ngoài tử cung chiếm tỷ lệ 1-2/ 100 thai kỳ (có nghĩa là cứ 100 người có thai thì sẽ có từ 1-2 người có thể bị thai ngoài tử cung)
Dấu hiệu thai ngoài tử cung
Trong thời gian đầu, thai phụ có thai ngoài tử cung có thể có những biểu hiện giống thai kỳ bình thường như trễ kinh, căng tức ngực, buồn nôn hoặc đau bụng. Khi thử thai, thai phụ vẫn nhận được kết quả dương tính. Tuy nhiên, do thai ngoài tử cung không thể phát triển giống như thia bình thường nên thai phụ sẽ gặp phải một số dấu hiệu khác lạ như:
- Chảy máu âm đạo bất thường: Thai phụ có thể ra máu trước ngày hành kinh và kéo dài trong nhiều ngày liền (rong huyết). Máu ra ít, thường có màu nâu, đen. Trường hợp máu rò rỉ từ ống dẫn trứng (vòi trứng), thai phụ có thể cảm thấy đau vai hoặc muốn đi tiêu. Các triệu chứng cụ thể hơn sẽ phụ thuộc vào vị trí máu tụ và dây thần kinh nào bị kích thích.
- Đau vùng chậu: Thai ngoài tử cung có thể gây ra các cơn đau vùng bụng dưới, đau bụng một bên. Cơn đau thường âm ỉ, thỉnh thoảng có cơn đau nhói.
Nếu khối thai vẫn tiếp tục phát triển, nó có thể bị vỡ, gây chảy máu ồ ạt bên trong ổ bụng của thai phụ. Trong trường hợp này, thai phụ có thể gặp phải những cơn đau bụng dữ dội, đột ngột, kèm theo các triệu chứng nguy hiểm như sốc, choáng váng hoặc ngất xỉu. Đây là tình trạng khẩn cấp, đe dọa đến tính mạng, do đó thai phụ cần được đưa đến bệnh viện để được cấp cứu ngay lập tức.
Nguyên nhân gây thai ngoài tử cung
Hình ảnh ví dụ thai ngoài tử cung
Hiện nay, nguyên nhân dẫn đến thai ngoài tử cung chưa thể xác định rõ ràng. Tuy nhiên, đa số thai phụ gặp phải tình trạng này đều có liên quan đến một hoặc nhiều vấn đề sau:
- Ống dẫn trứng bị viêm và có sẹo do thai phụ từng trải qua phẫu thuật hoặc bị nhiễm trùng trước đó;
- Sự thay đổi hoặc hoạt động bất thường của nội tiết tố;
- Dị dạng cơ quan sinh dục;
- Một số vấn đề có liên quan đến di truyền;
- Thai phụ đang mắc phải các tình trạng bệnh lý gây ảnh hưởng đến hình dáng hoặc hoạt động của ống dẫn trứng/ cơ quan sinh sản khác.
Ngoài ra, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung bao gồm:
- Lớn tuổi.
- Tiền sử từng bị thai ngoài tử cung.
- Nhiễm trùng ống dẫn trứng, tử cung hoặc buồng trứng. Đặc biệt, viêm vùng chậu (PID) và viêm vòi trứng là hai tình trạng viêm nhiễm tác động rất lớn đến nguy cơ thai ở ngoài tử cung ở nữ giới.
- Mắc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục như bệnh lậu, Chlamydia, sùi mào gà,…
- Hút thuốc lá.
- Đang điều trị vô sinh
- Các bất thường ở ống dẫn trứng do bẩm sinh hoặc phẫu thuật.
- Từng phẫu thuật ở vùng chậu như mổ lấy thai hoặc phẫu thuật cắt bỏ u xơ.
- Dùng thuốc tránh thai hoặc dụng cụ tránh thai (IUD).
- Thắt ống dẫn trứng
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng thai phụ vẫn có thể mang thai ngoài tử cung mặc dù không có bất cứ yếu tố nguy cơ nào kể trên. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo thai phụ nên đến ngay cơ sở y tế khi có những dấu hiệu bất thường trong thai kỳ để phát hiện sớm, có giải pháp can thiệp kịp thời.
Thai ngoài tử cung có nguy hiểm không?
Thai ngoài tử cung nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như:
- Chảy máu trong ổ bụng: Khối thai ngoài tử cung nếu vỡ sẽ khiến thai phụ bị chảy máu trong ồ ạt. Điều này là cực kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng thai phụ nếu không được cấp cứu can thiệp kịp thời.
- Tổn thương ống dẫn trứng và không có cơ hội điều trị bảo tồn (điều trị nội khoa, mổ nội soi lấy khối chửa và bảo tồn vòi tử cung), làm tăng đáng kể các nguy cơ thai ngoài tử cung ở những lần mang thai kế tiếp.
- Trầm cảm: Cú sốc tâm lý do bị mất thai và sự lo lắng cho những lần mang thai tiếp theo trong tương lai có thể khiến thai phụ rơi vào trạng thái trầm cảm, stress kéo dài.
Phương pháp chẩn đoán mang thai ngoài tử cung
Với những trường hợp nghi ngờ mang thai ngoài tử cung, bác sĩ có thể chỉ định thai phụ thực hiện một số xét nghiệm nhằm chẩn đoán chính xác tình trạng, bao gồm:
Thử thai
Do phụ nữ bị thai ngoài tử cung vẫn có kết quả dương tính khi thử thai, vì vậy, để chắc chắn người bệnh có mang thai, bác sĩ có thể yêu cầu thai phụ thực hiện xét nghiệm máu để định lượng nồng độ hormone HCG (βhCG) trong cơ thể.
Khi bị thai ngoài tử cung, thử thai vẫn ra kết quả dương tính
HCG là hormone chỉ xuất hiện khi phụ nữ mang thai, do đó xét nghiệm này sẽ cho biết thai phụ có mang thai hay không. Tuy nhiên, chỉ với xét nghiệm này thì chưa thể cung cấp thông tin thai nằm trong hay ngoài tử cung.
Siêu âm
Đối với trường hợp nghi ngờ mang thai ngoài tử cung, bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm để xác định chính xác vị trí của thai nhi. Kết quả siêu âm của thai phụ sẽ cho thấy trong buồng tử cung có hoặc không có túi thai, hoặc thấy được hình ảnh túi thai nằm ở ống dẫn trứng.
Thêm vào đó, phương pháp này còn giúp phát hiện và đánh giá tình trạng chảy máu trong trường hợp thai ngoài tử cung bị vỡ.
Nội soi ổ bụng
Nội soi ổ bụng là phương pháp hiện đại giúp chẩn đoán thai nằm ngoài tử cung một cách nhanh chóng và chính xác. Trong trường hợp thai ngoài tử cung, soi ổ bụng sẽ phát hiện được một bên ống dẫn trứng căng phồng, tím đen. Đó chính là khối thai ngoài tử cung.
Các xét nghiệm máu dự phòng
Ngoài xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ HCG, thai phụ có thể được yêu cầu thực hiện thêm các xét nghiệm máu khác nhằm kiểm tra tình trạng thiếu máu, cũng như kiểm tra nhóm máu trong trường hợp cần truyền máu.
Nếu bạn/ người thân có dấu hiệu bị TNTC, hãy đến khám với các chuyên gia Sản phụ khoa để có các hướng xử trí đúng đắn và an toàn nhất cho sức khỏe, và cơ quan sinh sản.
Theo dõi và điều trị thai ngoài tử cung
Thai ngoài tử cung không thể phát triển bình thường, và không thể đưa khối thai trở về lại tử cung, do đó cần được loại bỏ để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng thai phụ. Tùy thuộc vào các triệu chứng thai phụ gặp phải, kích thước và tình trạng hiện tại của khối thai (khối thai ngoài tử cung đã vỡ hay chưa) mà bác sĩ sẽ có tư vấn và hướng dẫn phác đồ điều trị phù hợp, có thể điều trị bằng thuốc, phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng.
Điều trị bằng thuốc
Đối với các trường hợp thai ngoài tử cung được phát hiện sớm, có kích thước bé (đường kính không quá 3cm) và chưa bị vỡ, có thể được điều trị bằng thuốc.
Loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong trường hợp này là Methotrexate, có tác dụng ngăn chặn sự phân chia và phát triển của tế bào, giúp khối thai tự tiêu biến sau 4 – 6 tuần điều trị. Methotrexate sẽ được dùng theo đường tiêm.
Sau khi tiêm, thai phụ cần được theo dõi, tiến hành xét nghiệm HCG để xác định hiệu quả của điều trị. Nếu chỉ số xét nghiệm HCG không như mong đợi, bác sĩ có thể thay đổi liều thuốc, hoặc can thiệp phẫu thuật tùy từng trường hợp cụ thể.
Trong quá trình điều trị, thai phụ có thể gặp phải một số tác dụng phụ của thuốc như buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán nản, loét miệng, rụng tóc, tiêu chảy, gặp vấn đề ở thị lực… Một số tác dụng phụ hiếm gặp khác gồm suy tụy, suy gan, suy thận. Sau quá trình điều trị, thai phụ cần tránh việc mang thai lại trong tối thiểu 3 tháng hoặc lâu hơn theo hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ.
Điều trị bằng phẫu thuật
Tùy vào trường hợp cụ thể mà bác sẽ sẽ tư vấn và chỉ định thai phụ lựa chọn phương pháp phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng để loại bỏ khối thai ngoài tử cung.
Phẫu thuật nội soi
Phẫu thuật nội soi được áp dụng trong trường hợp khối thai có kích thước lớn nhưng chưa bị vỡ. Hai dạng phẫu thuật nội soi được áp dụng phổ biến nhất là phẫu thuật mở thông vòi trứng và phẫu thuật cắt bỏ vòi trứng.
Trong phẫu thuật mở thông vòi trứng, khối thai ngoài tử cung sẽ được loại bỏ, vòi dẫn trứng vẫn được bảo tồn. Còn trong phẫu thuật cắt bỏ vòi trứng, cả khối thai lẫn vòi trứng đều được loại bỏ.
Cần chú ý rằng phụ nữ vẫn có thể mang thai ngay cả khi đã cắt bỏ ống dẫn trứng. Trường hợp cả hai vòi trứng đều bị cắt bỏ thì phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) chính là lựa chọn hàng đầu giúp phụ nữ mang thai và có con.
Phẫu thuật nội soi loại bỏ thai ngoài tử cung
Phẫu thuật mở bụng
Những trường hợp thai ngoài tử cung phát triển lớn và bị vỡ, gây xuất huyết trong nghiêm trọng thì bắt buộc cần tiến hành phẫu thuật mở bụng để điều trị. Thông thường, ống dẫn trứng trong trường hợp này đã bị mất chức năng, tổn thương nặng nề, nên cần được loại bỏ.
Một số vấn đề trong theo dõi và điều trị TNTC
Thai ngoài tử cung tự tiêu như thế nào?
Thông thường, khi phát hiện có thai ngoài tử cung, thai phụ sẽ được điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật để loại bỏ khối thai, hoặc ngăn khối thai phát triển, khiến nó tự biến mất.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp thai ngoài tử cung có thể tự tiêu mà không cần bất kỳ phương pháp điều trị nào. Điều này sẽ xảy ra khi khối thai nhỏ (dưới 3cm), nồng độ hormone thai kỳ thấp, không đủ tế bào để nuôi thai. Lúc này thai sẽ không có đủ điều kiện để tiếp tục phát triển và sẽ tự tiêu đi.
Mặc dù thai ngoài tử cung có khả năng thoái triển và tự tiêu, nhưng các chuyên gia khuyến cáo thai phụ cần theo dõi thường xuyên theo chỉ định của bác sĩ. Trường hợp có biểu hiện xuất huyết âm đạo, đau âm ỉ một bên bụng… thai phụ cần tái khám ngay.
Thai ngoài tử cung thì niêm mạc tử cung có dày lên không?
Niêm mạc tử cung (hay còn gọi là nội mạc tử cung) là lớp mô lót toàn bộ bề mặt bên trong tử cung. Lớp niêm mạc có vai trò rất quan trọng trong quá trình thụ thai và mang thai của phụ nữ. Niêm mạc tử cung dày lên là sự chuẩn bị cần thiết để trứng được thụ tinh và làm tổ trong tử cung, cho nên niêm mạc vẫn sẽ dày lên dù thai phụ mang thai ngoài hay trong tử cung.
Đối với trường hợp thai ngoài tử cung, trứng đã thụ tinh không về làm tổ bên trong tử cung mà sẽ “đóng đô” ở vị trí khác trong ổ bụng. Tuy nhiên, dù trứng có về tử cung hay không thì dưới sự gia tăng của các hormone sinh dục, niêm mạc tử cung vẫn sẽ dày lên và thay đổi cấu trúc để hỗ trợ nhau thai và phôi thai phát triển.
Có thể phát hiện thai ngoài tử cung ở tuần thứ mấy?
Thai ngoài tử cung có thể được phát hiện từ tuần thứ 5 – 8 của thai kỳ. Do đó, nếu phụ nữ có các dấu hiệu của mang thai như trễ kinh, tăng thân nhiệt, căng cứng vùng ngực… hoặc que thử thai hiện 2 vạch thì nên đi thăm khám ngay để xác định chính xác mình có mang thai hay không, cũng như biết được vị trí làm tổ của thai, giúp phát hiện sớm thai ngoài tử cung để có biện pháp xử lý kịp thời.
Thai ngoài tử cung có thể được phát hiện từ tuần thứ 5 – 8 của thai kỳ
Khi nào thai ngoài tử cung bị vỡ?
Việc xác định chính xác thai ngoài tử cung bao lâu thì vỡ là rất khó, phụ thuộc vào vị trí khối thai, sự phát triển của thai nhi cũng như sức khỏe và cơ địa của từng thai phụ.
Thai ngoài tử cung vỡ sẽ gây ra nhiều biến chứng rất nguy hiểm, khiến mẹ bầu bị mất máu, tổn thương các cơ quan sinh sản, ảnh hưởng đến khả năng mang thai trong tương lai, thậm chí đe dọa tính mạng thai phụ. Do đó, một khi được chẩn đoán mắc bệnh, thai phụ cần tuân theo hướng dẫn theo dõi và điều trị của bác sĩ để tránh gặp phải biến chứng nguy hiểm.
Chửa ngoài tử cung có phải mổ không?
Phẫu thuật là một trong các phương pháp dùng để loại bỏ thai ngoài tử cung, đặc biệt là khi thai phát triển lớn hoặc bị vỡ, dẫn đến xuất huyết trong ổ bụng. Tùy theo từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ lựa chọn phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng để điều trị cho bệnh nhân.
Bị thai ngoài tử cung khi nào thì mang thai lại?
Phần lớn phụ nữ có thai ngoài tử cung có thể mang thai lại sau 3 – 4 tháng sau kết thúc điều trị. Trường hợp phải can thiệp phẫu thuật, bệnh nhân có thể mang thai lại sau 6 tháng đến 1 năm kể từ khi lành vết mổ. Tuy nhiên, cơ địa của mỗi người là khác nhau, do đó khuyến cáo phụ nữ chỉ nên mang thai khi cơ thể thực sự hồi phục và khỏe mạnh để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và con. Tốt nhất là nên tham khảo ý kiến bác sĩ về thời gian mang thai lại, đồng thời tiến hành các xét nghiệm cần thiết trước khi mang thai.
Mang thai ngoài tử cung là điều mà không ai mong muốn xảy ra. Vì vậy, nếu gặp phải trường hợp này, chị em phụ nữ không nên quá buồn mà hãy tập trung chăm sóc bản thân, nghỉ ngơi và sinh hoạt điều độ để cơ thể sớm hồi phục. Khi đã sẵn sàng mang thai trở lại, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về cách để có một thai kỳ khỏe mạnh, an toàn bạn nhé!
Bài viết được tư vấn bởi ThS.BSCKII Bạch Thị Hà Thư - Khoa Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc.
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
