Tại Việt Nam có gần 800 bà mẹ tử vong hàng năm do các tai biến sản khoa có thể phòng ngừa hoặc điều trị sớm. Bên cạnh đó, vẫn có gần 2 triệu phụ nữ có thai mỗi năm đang phải đối mặt với hàng loạt nguy hiểm gây ra bởi các biến chứng khi sinh nở. Để trải qua hành trình 9 tháng 10 ngày an toàn và vượt cạn mẹ tròn con vuông, các mẹ cần cảnh giác với những biến chứng thai kỳ có thể xảy ra đột ngột trong bất kỳ giai đoạn nào, gây ảnh hưởng tới sức khỏe của mẹ và thai nhi. Dưới đây là một số tai biến sản khoa nguy hiểm mà mẹ bầu cần biết để có giải pháp kiểm soát hiệu quả.
Tai biến sản khoa là gì?
Tai biến sản khoa là các biến chứng trầm trọng với sản phụ và trẻ sơ sinh, có thể xảy ra trong lúc mang thai, trong khi chuyển dạ, trong thời điểm sảy thai hay sinh non, thậm chí trong thời gian hậu sản (6 tuần sau sinh).
Tai biến sản khoa có thể xuất hiện ở bất cứ ai, thời điểm nào của thai kỳ. Những tình huống này đặc biệt nguy hiểm vì không thể tiên lượng trước và nguy cơ đe dọa tính mạng của cả sản phụ lẫn thai nhi. Do đó, dự phòng tai biến sản khoa đóng một vai trò quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho thai phụ và thai nhi.
Nguyên nhân gây tai biến sản khoa
Các tai biến sản khoa có thể đe dọa đến tính mạng của cả mẹ và béCó nhiều nguyên nhân dẫn đến các tai biến sản khoa, trong đó phổ biến nhất là do chậm trễ trong quá trình khám thai cũng như việc phát hiện nguy cơ chậm, có thể do bác sĩ chẩn đoán và xử lý muộn, chuyển tuyến không kịp thời.
Bên cạnh đó, các yếu tố được cho là làm tăng nguy cơ tai biến sản khoa gồm:
Mẹ bầu quá lớn tuổi (trên 40 tuổi), quá nhỏ tuổi (dưới 17 tuổi) hoặc đã từng sinh nở nhiều lần;
Thai phụ làm việc hoặc tiếp xúc với nhiều chất hóa học độc hại, hoặc sử dụng rượu bia, thuốc lá,.. khi mang thai;
Sử dụng thuốc điều trị bệnh không được sự đồng ý của bác sĩ trong 3 tháng đầu thai kỳ;
Đa thai hoặc các biến chứng ngôi thai bất thường;
Các bệnh lý nền như béo phì, tăng huyết áp, tiểu đường thai kỳ, u nang buồng trứng,... có thể làm mẹ dễ đối mặt với các tai biến sản khoa.
Cho đến nay, y học thế giới kể cả ở các nước tiên tiến vẫn luôn khuyến khích thai phụ thường xuyên kiểm tra, theo dõi thai để sớm phát hiện những tai biến sản khoa nguy hiểm nhằm có biện pháp hỗ trợ đúng lúc. Đăng ký dịch vụ thai sản trọn gói qua hotline: 0919 645 271 hoặc điền vào form dưới đây
Những tai biến sản khoa thường gặp
Những rối loạn, bệnh lý trong thai kỳ được xếp vào tai biến sản khoa bao gồm:
Chửa ngoài tử cung
Chửa ngoài tử cung là một tai biến sản khoa với tình trạng thai không làm tổ trong buồng tử cung mà lại nằm ở bên ngoài. Các vị trí thai ngoài tử cung có thể làm tổ bao gồm:
Thai nằm ở vòi tử cung. Đây là trường hợp thai ngoài tử cung hay gặp nhất (chiếm 95%)
Thai nằm ở buồng trứng, cổ tử cung, ổ bụng, vòi tử cung.
Trong trường hợp bị thai ngoài tử cung, mẹ bầu sẽ thấy vùng kín chảy máu bất thường, kéo dài không phải đến tháng. Máu âm đạo lúc này có màu đỏ thẫm, có thể vón cục. Chỉ có một số ít trường hợp mang thai ngoài tử cung không có dấu hiệu ra máu bất thường.
Ngoài ra, khi mang thai ngoài tử cung mẹ sẽ thấy đau bụng tại vị trí thai làm tổ. Nhiều người còn bị đau bụng giống như táo bón, kéo dài, đau âm ỉ khó chịu, đôi lúc có thể đau dữ dội kèm chảy máu âm đạo. Mức độ đau bụng sẽ tăng dần theo thời gian do thai ngoài tử cung phát triển.
Khi thai lớn, túi thai vỡ mẹ sẽ cảm thấy đau bụng dữ dội, cơn đau quặn kéo dài liên tục, đau nhức vai, toát mồ hôi, chân tay bủn rủn, hoa mắt, chóng mặt, khó thở, thậm chí là ngất xỉu. Nếu để lâu, thai phát triển to dần, túi thai vỡ sẽ khiến màu tràn ổ bụng, có khả năng gây vô sinh, nguy hiểm tính mạng sản phụ.
Nhau bong non
Nhau bong non là một tối cấp cứu trong khoa Sản. Tai biến sản khoa này có diễn tiến bệnh rất nhanh và gây tử vong mẹ và con. Đây là trạng thái bánh nhau bong sớm một phần hay hoàn toàn trước khi thai được sinh ra ngoài. Nhau thai bong ra khỏi thành tử cung làm dòng máu nuôi dưỡng thai nhi cũng bị cắt đứt, không thể cung cấp dinh dưỡng và oxy cho thai.
Nhau bong nonTriệu chứng nhau bong non thường gặp bao gồm:
Thai nhi có tim thai bất thường, thậm chí suy tim thai;
Cổ tử cung giãn mỏng, đoạn dưới tử cung căng phồng, bấm ối thấy nước ối màu hồng
Mẹ bị đau bụng đột ngột, thường đau nhiều. Ban đầu có thể mẹ chỉ đau ở tử cung nhưng sau đó lan ra khắp bụng khiến bụng cứng như gỗ
Mẹ bị chảy máu âm đạo, thường là máu loãng không kèm máu cục, sẫm màu. Lượng máu chảy ra không tương ứng với lượng máu mất thực sự.
Mẹ có hiện tượng choáng đầu.
Nhau bong non là tai biến sản khoa nguy hiểm, chiếm khoảng 1% mẹ bầu. Đây cũng là nguyên nhân của 10 - 15% trường hợp tử vong con trong 3 tháng cuối thai kỳ.
Nhau tiền đạo
Nhau tiền đạo là tai biến sản khoa khi bánh nhau bám ở vị trí bất thường. Với một thai kỳ bình thường, bánh nhau sẽ bám vào phần đáy tử cung, có thể là mặt trước hoặc mặt sau. Đối với trường hợp nhau tiền đạo, một phần hoặc toàn bộ bánh nhau bám vào đoạn dưới tử cung và cổ tử cung. Tình trạng này được xác định kể từ sau tuần thai thứ 28.
Dấu hiệu điển hình bao gồm:
Thai nhi có tim thai bất thường.
Khi khám thai phát hiện ngôi thai bất thường: ngôi ngang, ngôi mông hoặc ngôi đầu cao. Khám trong có thể sờ thấy bánh nhau qua cổ tử cung, đặt mỏ vịt nhận thấy máu chảy từ cổ tử cung.
Đau bụng do tử cung co thắt
Mẹ có thể bị choáng nếu mất máu nhiều với các biểu hiện như da xanh tái, niêm mạc nhạt màu, tay chân lạnh, mạch đập nhanh, thở nhanh và mạnh,... Trong trường hợp mất máu ít, thai phụ đôi khi chỉ cảm thấy mệt mỏi.
Mẹ bị chảy máu âm đạo, máu đỏ tươi có khi lẫn máu cục. Chảy máu tái phát nhiều lần với lượng máu ngày càng tăng. Chảy máu có thể thấy trong 3 tháng cuối thai kỳ hoặc trong lúc chuyển dạ
.
Có khoảng 1/300 thai phụ gặp phải tình trạng nhau tiền đạo. Tai biến sản khoa này đang có xu hướng tăng trong vòng 30 năm trở lại đây. Điều trị nhau tiền đạo phụ thuộc vào từng thể, có thể theo sản phụ để đi đến quyết định sinh thường theo đường âm đạo hay mổ lấy thai.
Nhau cài răng lược
Nhau cài răng lượcNhau cài răng lược là một thuật ngữ y học mô tả một tai biến sản khoa với bệnh cảnh lâm sàng cho thấy một phần hay toàn bộ bánh nhau bám chặt và không thể tách rời khỏi thành tử cung, thậm chí có thể xâm lấn các cơ quan xung quanh.
Nhau cài răng lược thường không có dấu hiệu hoặc gây triệu chứng gì cho người mẹ trong quá trình mang thai. Tuy nhiên, một vài trường hợp có thể có xuất huyết âm đạo trong tam cá nguyệt cuối (tuần thai từ 28-40). Đây là nguyên nhân gây ra các tình trạng như băng huyết sau sinh, rối loạn đông cầm máu, hoặc thậm chí gây tử vong cho sản phụ.
Nhau cài răng lược là một tai biến sản khoa hiếm gặp nhưng nguy hiểm, nếu không được chẩn đoán và cấp cứu kịp thời sẽ đe dọa đến tính mạng cho cả mẹ và bé.
Sa dây rốn
Sa dây rốn là hiện tượng dây rốn (hay còn gọi là dây nhau) bị sa xuống trước ngôi thai, thường xảy ra từ tuần 38 trở đi và đặc biệt nguy hiểm nếu xuất hiện đúng vào thời điểm sau vỡ ối.
Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm:
Mẹ bầu cảm thấy có dây rốn ở trong âm đạo.
Nhìn thấy được dây nhau thai sa ra ngoài qua âm hộ.
Ngôi thai cao
Nước ối ra nhiều.
Cổ tử cung mở lớn hơn 2cm, vỡ ối và ngôi đầu.
Tai biến sản khoa này này rất nguy hiểm khi cuống rốn bị chèn giữa thành chậu hông và ngôi thai, hoặc thậm chí sa hẳn ra khỏi âm đạo, gây suy thai cấp. Thai có thể sẽ chết trong khoảng 30 phút nếu không mổ lấy thai kịp thời.
Tiền sản giật - Sản giật
Tiền sản giật
Tiền sản giật là một tai biến sản khoa toàn thân do thai nghén gây ra trong 3 tháng cuối của thai kỳ (từ tuần thứ 20).
Sưng phù tay chân có thể là dấu hiệu tiền sản giật mẹ bầu nên lưu ýTriệu chứng nhận biết gồm:
Tăng huyết áp là dấu hiệu hay gặp nhất và sớm nhất, có giá trị chẩn đoán, theo dõi, tiên lượng.
Mức độ protein niệu có thể thay đổi nhiều trong 24 giờ. Do đó xét nghiệm để protein niệu chính xác thì nước tiểu phải được lấy mẫu trong 24 giờ.
Phù sinh lý gặp ở thai phụ bình thường trong 3 tháng cuối, chỉ phù nhẹ ở chân
, phù về chiều, nằm nghỉ kê cao chân sẽ hết. Phù bệnh lý nếu phù toàn thân, phù từ buổi sáng, kê cao chân không hết. Nặng có thể phù tràn dịch đa màng (màng phổi, màng bụng), phù não.Thiếu máu: Mệt mỏi, da xanh, niêm mạc nhợt.
Dấu hiệu tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, đau vùng thượng vị, hạ sườn phải.
Dấu hiệu thần kinh: Đau vùng chẩm, thuốc giảm đau không đỡ, lờ đờ.
Dấu hiệu thị giác: Hoa mắt chóng mặt, sợ ánh sáng, giảm thị lực.
Dấu hiệu tràn dịch đa màng: Bụng, tim, phổi.
Tiền sản giật là giai đoạn xảy ra trước khi lên cơn sản giật. Giai đoạn sản giật có thể kéo dài vài giờ, vài ngày, vài tuần hoặc chỉ thoáng qua tùy mức độ nặng nhẹ của bệnh. Được xem là một trong những tai biến sản khoa nguy hiểm có nguy cơ gây tử vong cao cho cả mẹ và con.
Sản giật
Sản giật là biến chứng của những rối loạn tăng huyết áp trong thời kỳ mang thai trong 3 tháng cuối của thai kỳ với 3 triệu chứng: tăng huyết áp, protein niệu và phù. Sản giật là giai đoạn xảy ra sau tình trạng tiền sản giật. Tai biến sản khoa này có thể để lại biến chứng là xuất huyết não khi lên cơn co giật, làm sản phụ hôn mê sâu kéo dài và tử vong.
Các dấu hiệu của tình trạng này gồm:
Nhiễm độc thai nghén nặng (phù, tăng huyết áp, protein niệu...)
Hội chứng tiền sản giật
: nhức đầu, hoa mắt chóng mặt, mờ mắt, có thể nôn, đau thương vị…Xuất hiện cơn sản giật với các đặc điểm đột ngột qua 4 giai đoạn: xâm nhiễm, co cứng, co giật giãn cách và hôn mê. Biến chứng xuất huyết não có thể xảy ra ngay khi sản phụ lên cơn co giật, làm sản phụ hôn mê sâu và tử vong.
Thuyên tắc mạch ối
Thuyên tắc mạch ối là tình trạng xâm nhập của nước ối vào trong mạch máu người mẹ, gây ra hàng loạt biến đổi nguy hại có thể nhanh chóng dẫn đến tử vong cho sản phụ. Nếu xảy ra thuyên tắc ối, tỷ lệ tử vong mẹ hơn 80% dù tỷ lệ sống sót của thai nhi có thể lên đến 70%.
Thống kê cho thấy có đến 50% sản phụ tử vong ngay trong giờ đầu khi khởi phát triệu chứng tai biến sản khoa do thuyên tắc ối, trường hợp may mắn sống sót cũng để lại nhiều di chứng thần kinh nặng nề.
Triệu chứng nhận biết nguy cơ thuyên tắc ối:
Sản phụ tím tái, khó thở, ngưng thở Sp02 (oxy máu) nhỏ hơn hoặc bằng 90%;
Sản phụ ngưng tim, mạch nhanh, nhẹ, huyết áp tụt;
Chảy máu không có cục máu đông.
Thuyên tắc ối diễn tiến rất bất ngờ, 50% tử vong do suy hô hấp, trụy tuần hoàn, rối loạn đông máu, dẫn đến chảy máu không cầm được. Đây là tai biến sản khoa không thể tiên lượng, không thể phòng ngừa và không thể điều trị được. Do vậy, để cứu mẹ và bé thì phải cố gắng nhận diện ra sớm nhất có thể.
Có thể bạn quan tâm:
Vỡ tử cung
Hình ảnh minh họa tai biến vỡ tử cungVỡ tử cung được hiểu là sự xuất hiện của một vết rách trên thành tử cung. Khi tử cung bị vỡ hoàn toàn và hậu quả có thể nguy hiểm cho thai phụ và thai nhi.
Tai biến sản khoa này thường xảy ra ở trường hợp thai quá to, ngôi thai bất thường (ngôi ngang), đa thai hoặc có vết mổ ở tử cung. Trước khi vỡ tử cung có một giai đoạn doạ vỡ tử cung, cần phải phát hiện sớm nguy cơ vỡ tử cung để can thiệp kịp thời.
Dấu hiệu nhận biết nguy cơ vỡ tử cung:
-
Cơn co dồn dập làm cho sản phụ đau đớn vật vã
-
Sản phụ có biểu hiện sốc: mặt tái nhợt, vã mồ hôi, mạch nhanh, huyết áp tụt và lịm đi. Có thể ra máu âm đạo nhiều hoặc ít.
-
Sản phụ có thể không có cơn co tử cung.
-
Không tìm thấy tim thai
-
Nắn bụng có thể thấy các phần thai nhi lổn nhổn dưới da bụng.
Vỡ tử cung là tai biến sản khoa đe dọa tính mạng cả mẹ lẫn thai nhi. Thông thường, khi tử cung đã vỡ, thai nhi sẽ chết và nếu không được xử trí kịp thời thai phụ có khi cũng bị tử vong.
Ngôi thai ngang
Ngôi thai ngang là trường hợp phần của thân mình như lưng, mạng sườn, bụng... của thai nhi trình diện trước eo, làm chắn cổ tử cung do chỉ xoay được nửa chừng nên không thể sinh qua đường ngã âm đạo và phải sinh mổ.
Một số nguyên nhân khiến ngôi thai nằm ngang:
Sản phụ bị dị dạng tử cung, rau tiền đạo, bị u xơ tử cung, u nang buồng trứng
,... gây ảnh hưởng đến sự bình chỉnh của thai nhi.Sản phụ mang đa thai
Sản phụ có tiền sử đa ối, ối ít hoặc thai chết lưu
Sản phụ có khung chậu cong, hẹp
Hậu quả từ các cuộc phẫu thuật ở tiểu khung, gây xơ dính, làm cho trục của tử cung bị lệch
Dây rốn quá ngắn làm cho thai nhi không xoay hoặc xoay nửa chừng thì không xoay được nữa. Ngược lại, dây rốn quá dài và quấn cổ cũng khiến thai nhi không xoay đầu được
Sinh sớm là nguyên nhân và hậu quả của thai ngôi vai
Đây là loại ngôi thai rất hiếm gặp, chỉ chiếm 1% trong các kiểu ngôi thai. Phương pháp mổ lấy thai được thực hiện để tránh biến chứng của tai biến sản khoa này.
Vỡ ối sớm
Vỡ ối sớm là hiện tượng ối vỡ xảy ra sau hoặc cùng lúc với chuyển dạ, trước khi cổ tử cung mở hết. Hoặc có thể hiểu vỡ ối sớm là vỡ tự nhiên của màng ối và màng đệm tại bất kỳ thời điểm nào trước khi có chuyển dạ.
