Tiêu chảy có thể xảy ra ở mọi đối tượng, dù là người lớn hay trẻ nhỏ. Bệnh có thể gây mất nước nghiêm trọng và thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Cùng tìm hiểu những dấu hiệu và nguyên nhân gây tiêu chảy để có phương án điều trị hiệu quả.
Tiêu chảy là gì?
Tiêu chảy là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất ở cả người lớn và trẻ em. Tình trạng được nhận biết dễ dàng bởi dấu hiệu đi ngoài nhiều lần, phân lỏng kèm nước bất thường (trên 3 lần/ngày).
Bên cạnh đó, để xác định xem có bị tiêu chảy hay không thì người bệnh có thể xem xét thêm các yếu tố sau:
- Số lần đi ngoài tăng đột ngột
- Thay đổi độ đặc, rắn của phân và lượng dịch trong phân tăng
- Thay đổi màu sắc và tính chất phân như trong phân có nhầy hoặc có máu
Thông thường, tiêu chảy có thể phát triển từ nhẹ đến nghiêm trọng và thậm chí nếu không được kiểm soát kịp thời, bệnh có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Do đó, khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường người bệnh không nên chủ quan mà nên chú ý quan sát các triệu chứng và chủ động thăm khám với bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán nguyên nhà và tư vấn phương pháp điều trị sớm, tránh những biến chứng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Tiêu chảy là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất ở cả người lớn và trẻ em
Tiêu chảy được phân loại như thế nào?
Theo các chuyên gia y tế, tiêu chảy được chia 4 loại theo các đặc điểm: cơ chế, thời gian mắc bệnh, mức độ nghiêm trọng cũng như đặc điểm phân (nhiều nước, sủi bọt, có chất béo, nhầy máu,…) bao gồm: tiêu chảy cấp tính, mãn tính, thẩm thấu và xuất tiết.
Tiêu chảy cấp tính
Tiêu chảy cấp tính thường gặp ở trẻ nhỏ. Bệnh xuất hiện đột ngột, kéo dài trong khoảng 5 - 7 ngày với triệu chứng đi ngoài phân lỏng nhiều nước, số lần đại tiện nhiều hơn 3 lần/ngày. Bệnh thường xuất hiện do cơ thể tiêu thụ thức ăn không phù hợp hoặc nhiễm khuẩn thực phẩm. Đặc biệt, Rotavirus là một trong những tác nhân chính khiến tình trạng tiêu chảy ở trẻ nghiêm trọng hơn, có nguy cơ đe dọa đến tính mạng của trẻ.
Tiêu chảy mãn tính
Tiêu chảy được gọi là mãn tính khi kéo dài từ 2 – 4 tuần. Với cơ thể của một người khỏe mạnh, tình trạng này có thể. Tình trạng này gây ra nhiều bất tiện đối với sinh hoạt và có ảnh hưởng nghiêm trọng cho sức khỏe người bệnh. Thêm vào đó, nếu người bệnh có hệ miễn dịch yếu hoặc suy giảm, tiêu chảy mãn tính cso thể gây ra những ảnh hưởng đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Tiêu chảy thẩm thấu
Tiêu chảy thẩm thấu là tình trạng tiêu chảy do giảm hấp thu chất dịch, chất điện giải và dinh dưỡng. Với mức độ từ nhẹ đến vừa, khối lượng phân sẽ trong khoảng từ 250ml đến 1 lít/ngày. Tình trạng này sẽ dừng lại khi người bệnh ngừng sử dụng các loại thực phẩm không phù hợp đó.
Tiêu chảy xuất tiết
Tiêu chảy xuất tiết là tình trạng rối loạn chuyển tải ion trong các tế bào biểu mô ruột, làm tăng bài tiết và giảm hấp thu hoặc cả hai. Đối với trường hợp tiêu chảy xuất tiết, người bệnh buộc phải sử dụng đến các điều trị y tế, việc ngưng sử dụng thực phẩm hoàn toàn không có tác dụng.
Nguyên nhân gây ra tình trạng tiêu chảy
Tiêu chảy là bệnh có khả năng lây lan nhanh và có thể gây thành dịch lớn, đặc biệt là ở những khu vực dân cư đông người, sử dụng chung nguồn nước trong sinh hoạt, ăn uống. Bệnh hay bùng phát vào mùa hè, thời tiết nóng ẩm là điều kiện thuận lợi cho các mầm bệnh sinh sôi, phát triển và tấn công con người.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC), có đến 88% các trường hợp tử vong liên quan đến tiêu chảy là do vệ sinh kém, nguồn nước không đủ vệ sinh. Trong đó, Rotavirus chính là tác nhân hàng đầu dẫn đến tiêu chảy cấp, gây ra khoảng 40% trường hợp nhập viện đối với trẻ em dưới 5 tuổi.
Nguyên nhân gây ra tình trạng tiêu chảy có thể chia ra 2 nhóm, bao gồm: Nhóm tiêu chảy do nhiễm vi sinh vật (hay còn gọi là nhiễm trùng, nhiễm vi rút, nhiễm ký sinh trùng) và nhóm tiêu chảy KHÔNG do nhiễm trùng.
Nhóm tiêu chảy do nhiễm vi sinh vật
Nhiễm vi sinh vật gây bệnh đường ruột (Vi trùng, vi rút, ký sinh trùng, vi nấm):
Vi sinh vật gây bệnh từ bên ngoài đi vào cơ thể, kích thích lên các mô trong đường tiêu hóa, dẫn đến viêm nhiễm, gây ra tình trạng tiêu chảy, thường gặp nhất là khi cơ thể tiêu thụ phải thực phẩm không đảm bảo vệ sinh. Đặc biệt, nguồn thức ăn chứa khuẩn tụ cầu, vi khuẩn Salmonella, Clostridium… sẽ dẫn đến ngộ độc.
Ngoài ra, việc người bệnh tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm, ăn rau sống, gỏi, đồ tái,… rau củ quả bị tưới bằng nước bẩn, phân tươi… cũng góp phần làm tăng nguy cơ lây truyền ký sinh trùng và vi khuẩn gây tiêu chảy.
Điều kiện vệ sinh kém
Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu góp phần làm tăng nguy cơ lây lan vi khuẩn gây tiêu chảy nhiễm trùng. Chính vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo việc giữ gìn không gian sống, đồ dùng cá nhân, cơ thể, thức ăn… sạch sẽ là biện pháp bắt buộc nhằm tránh để vi sinh vật gây hại tấn công vào đường tiêu hóa.
Rối loạn vi sinh thường trú đường ruột
Việc lạm dụng thuốc kháng sinh sẽ vô tình tiêu diệt các loại vi khuẩn có lợi, dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến khả năng hấp thu dinh dưỡng kém, nhu động ruột tăng, gây ra hiện tượng đi ngoài nhiều lần, phân sống, lỏng…
Lạm dụng kháng sinh có thể gây ra tình trạng rối loạn vi sinh thường trú đường ruột, dẫn đến tiêu chảy
Ngộ độc thực phẩm
Việc sử dụng thức ăn ôi thiu, nhiễm độc hoặc chứa những loại phụ gia độc hại sẽ gây ra tình trạng ngộ độc thực phẩm với các triệu chứng rõ rệt như: đau bụng, đi ngoài dữ dội sau khi ăn, sốt cao, ỉa chảy, nôn mửa,… Thậm chí, trong nhiều trường hợp nặng, còn có thể gặp phải hiện tượng co giật dẫn đến tử vong, nếu người bệnh không được cấp cứu kịp thời.
Nhóm tiêu chảy không do nhiễm trùng
Không hấp thụ đường
Do cơ địa, nhiều người thường gặp tình trạng cơ thể không có khả năng dung nạp các loại đường như: Lactose, Glucose-Galactose, Fructose… từ sữa, chế phẩm từ sữa, mật ong, trái cây… Từ đó dẫn đến hiện tượng bị tiêu chảy kéo dài nếu ăn phải những thực phẩm này. Ngoài ra, trong một số trường hợp, cơ thể thiếu men Sucrase-isomaltase, Lactase… cũng là có thể gây ra tình trạng tiêu chảy.
Hội chứng ruột kích thích
Đây là hội chứng xuất hiện do thay đổi thói quen ăn uống, sau khi dùng một số thuốc điều trị hoặc ăn đồ lạ. Nguyên nhân là do nhu động ruột bị co thắt quá mức và kéo dài khiến thức ăn trong đường tiêu hóa di chuyển nhanh hơn, nước không được tái hấp thu hoặc tiết ra quá mức từ niêm mạc ruột dẫn đến hiện tượng tiêu chảy đột ngột.
Viêm đại tràng
Viêm đại tràng thường khiến người bệnh bị rối loạn tiêu hóa, trong đó có tiêu chảy. Đa số, bệnh xuất phát từ các tác nhân gây hại như: vi khuẩn (Shigella, Salmonella,…), ký sinh trùng, nấm…
Ngoài ra, rối loạn thần kinh thực vật, ngộ độc hóa chất, tâm lý căng thẳng, áp lực,… cũng là những nhóm nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng này.
Có thể thấy, có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh tiêu chảy do ăn uống hoặc do các bệnh lý tiêu hóa, vì vậy, khi bị tiêu chảy người bệnh nên chú ý quan sát các triệu chứng, nếu phát hiện những dấu hiệu bất thường thì nên chủ động thăm khám với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa để được chẩn đoán và có phương án điều trị phù hợp.
Biến chứng tiêu chảy
“Tiêu chảy ở trẻ gây tử vong cao hơn cả sốt rét, sởi và AIDS kết hợp” (Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ). Cụ thể, nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách, bệnh tiêu chảy có thể kéo dài, khiến người bệnh có nguy cơ phải đối mặt với tình trạng nghiêm trọng hơn như: hôn mê, trụy mạch, suy kiệt, suy dinh dưỡng, mất nước, thậm chí tử vong. Một số biến chứng nguy hiểm của bệnh tiêu chảy bao gồm:
- Hăm loét đỏ vùng xung quanh hậu môn do đi ngoài quá nhiều lần
- Suy dinh dưỡng: đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em dưới 5 tuổi bởi tác động trực tiếp đến quá trình tăng trưởng và phát triển nhận thức
- Mất nước: trong giai đoạn đầu, nước và các chất điện giải như: Natri, Clorua, Kali, Bicarbonate,…trong cơ thể sẽ bị mất qua nôn mửa, mồ hôi, nước tiểu, phân…. Nếu việc bổ sung không được thực hiện sẽ dẫn đến cơ thể bị mất nước nghiêm trong, gây ra co giật, tổn thương não, thậm chí tử vong.
Dấu hiệu của bệnh tiêu chảy và các triệu chứng đi kèm
Dấu hiệu phổ biến và đặc trưng nhất của bệnh tiêu chảy là đi ngoài nhiều lần (nhiều hơn 3 lần/ngày), phân lỏng và kèm nước. Bên cạnh đó, những triệu chứng có thể đi kèm với bệnh bao gồm:
- Cảm giác sôi bụng, đầy bụng
- Đi ngoài liên tục, nhiều lần, ban đầu phân lỏng sau chỉ toàn nước
- Nôn
- Mệt lả
- Chuột rút
- Xuất hiện những biểu hiện mất nước: khát nước, da nhăn nheo, khô, cơ thể hốc hác, mắt trũng, mạch đập nhanh, hạ huyết áp, tiểu tiện ít hoặc không tiểu, chân tay lạnh,…
Tiêu chảy và những triệu chứng đi kèm
Khi nào người bệnh tiêu chảy nên đến gặp bác sĩ
Đa số các trường hợp tiêu chảy cấp sẽ cải thiện trong vài ngày và có khả năng tự khỏi. Tuy nhiên, nếu tình trạng tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày, người bệnh nên đến thăm khám với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa để được chẩn đoán nguyên nhân và điều trị phù hợp.
Bên cạnh đó, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất khi nhận thấy phân lỏng, nhiều nước kèm các dấu hiệu nguy hiểm sau:
- Tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày
- Đi ngoài ra máu hoặc phân có màu đen, hắc ín.
- Sốt cao trên 38,5 độ C, kéo dài hơn 24 giờ.
- Buồn nôn và không thể uống chất lỏng thay thế
- Đau dữ dội ở phần bụng (đặc biệt là vùng hạ sườn bên phải hoặc phần sau)
- Tiêu chảy sau khi đi từ nước ngoài trở về
- Nước tiểu đậm màu, lượng nước tiểu ít hơn bình thường
- Tim đập nhanh
- Đau, nhức đầu
- Da khô
Chẩn đoán bệnh tiêu chảy như thế nào?
Các trường hợp tiêu chảy chảy mức độ nhẹ có thể tự khỏi mà không cần đến thuốc điều trị. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài nhiều ngày với mức độ tăng dần kèm các triệu chứng nghiêm trọng đã nêu ở trên, người bệnh cần thăm khám sớm với bác sĩ để được kiểm tra và xử lý kịp thời.
Để chẩn đoán nguyên nhân gây ra tiêu chảy, bên cạnh việc thăm khám tại chỗ và hỏi thăm tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ xem xét, tiến hành một số xét nghiệm cũng như chẩn đoán cận lâm sàng cần thiết như:
- Xét nghiệm máu bao gồm: xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC), yếu tố viêm, điện giải máu, chức năng gan, thận….
- Xét nghiệm phân: xác định ký sinh trùng, vi khuẩn và một vài loại vi rút trong dịch cấy phân đồng thời cũng có thể phát hiện máu vi thể (hồng cầu), bạch cầu...
- Nội soi đại tràng; xác định chính xác các tổn thương tại đại tràng và một phần ruột non và tìm ra nguyên nhân ỉa chảy. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể lấy sinh thiết từ đại tràng để thực hiện kiểm tra trong phòng thí nghiệm.
Sau khi xác định được nguyên nhân gây ra tình trạng tiêu chảy ở bệnh nhân, các bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp, ví dụ như: bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc kháng sinh trong trường hợp tiêu chảy do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng, hoặc nếu trường hợp tiêu chảy là triệu chứng của một bệnh lý khác, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị bệnh phù hợp….
Vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo, người bệnh khi bị tiêu chảy trước tiên nên quan sát các triệu chứng, nếu thấy có dấu hiệu bất thường hoặc tăng nặng hơn thì nên đến thăm khám với bác sĩ, không nên tự ý sử dụng bất kỳ loại thuốc nào mà chưa tham khảo ý kiến bác sĩ, để tránh việc sử dụng không đúng thuốc, có thể gây ra những biến chứng và tác dụng phụ nguy hiểm khác.
Khi bị tiêu chảy thì nên thăm khám ở đâu?
Hiện tại, Trung tâm Tiêu hóa - Gan Mật - BVĐK Hồng Ngọc với nhiều ưu điểm vượt trội về chất lượng dịch vụ, được đông đảo bệnh nhân tin tưởng lựa chọn để điều trị các bệnh lý về tiêu hóa và tầm soát ung thư hệ tiêu hóa với:
- Trung tâm quy tụ đội ngũ bác sĩ tiêu hóa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm: Tiến sĩ Đặng Thị Kim Oanh – Hội viên Hội Tiêu hóa Gan mật Thái Bình Dương, Ths. BS Lê Thị Vân Anh - hơn 30 năm kinh nghiệm từ BV Bạch Mai cùng đội ngũ bác sĩ được đào tạo chuyên sâu về tiêu hóa tại Nhật Bản, Hàn Quốc.
- Áp dụng công nghệ nội soi NBI sử dụng dàn máy Olympus CV-190 tiên tiến nhất hiện nay giúp phát hiện sớm và chính xác các dấu hiệu bất thường tại các cơ quan thuộc hệ tiêu hóa
- Quy trình trước – trong – sau nội soi tiêu chuẩn an toàn
- Khám tiền mê với bác sĩ giàu kinh nghiệm, xét nghiệm đầy đủ đảm bảo chống chỉ định
- Dịch vụ chất lượng cao trong thăm khám tiêu hóa và thực hiện các ca tiểu phẫu như nội soi cắt trĩ; cắt polyp dạ dày, đại tràng, trực tràng; lấy dị vật đường tiêu hóa hay những ca đại phẫu như khâu lỗ thủng dạ dày, ruột non; cắt ruột thừa, túi mật; mở ống mật chủ lấy sỏi; cắt nang ống mật chủ; phẫu thuật nối mật ruột…
- Không gian sạch, thoáng, trải nghiệm tiện ích bệnh viện khách sạn 5*
- Nhân viên y tế chuyên nghiệp, chu đáo.
Trung tâm Tiêu hóa - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc:
BV Hồng Ngọc Phúc Trường Minh, Số 8, Châu Văn Liêm, Nam Từ Liêm, Hà Nội
BVĐK Hồng Ngọc - 55 Yên Ninh, Ba Đình, Hà Nội
Phòng khám Hồng Ngọc Savico Long Biên - Tầng 3, tòa B, Savico Megamall, 07- 09 Nguyễn Văn Linh, Long Biên, Hà Nội
Đặt lịch trước để chọn Bác sĩ miễn phí và nhận ưu đãi riêng
Nếu quý khách có nhu cầu nhận tư vấn, đặt lịch khám tại Trung tâm Tiêu hóa – Bệnh viện Hồng Ngọc, vui lòng liên hệ hotline 0911 908 856 hoặc đăng ký TẠI ĐÂY:
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Để biết chính xác tình trang bệnh, người bệnh cần tới các cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ trực tiếp thăm khám và tư vấn phác đồ điều trị hiệu quả. Theo dõi fanpage Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác.
