Bệnh sỏi ống mật chủ: Nguyên nhân, biến chứng và cách điều trị

Một trong những bệnh lý gan mật khá phổ biến là bệnh sỏi ống mật. Bệnh này đặc trưng bởi tình trạng ống mật bị tắc nghẽn do có sỏi trong ống mật chủ gây nên nhiều triệu chứng cho người bệnh. 

Sỏi ống mật chủ là bệnh gì?

Sỏi ống mật chủ là tình trạng xuất hiện các viên sỏi trong đường ống dẫn mật từ gan và túi mật xuống tá tràng.

Có thể phân loại sỏi ống mật chủ thành 2 loại chính dựa theo thành phần:

• Sỏi cholesterol
• Sỏi sắc tố

Sỏi ống mật chủ có số lượng và kích thước khác nhau tùy mỗi người. Ngoài sỏi trong ống mật, người bệnh còn xuất hiện sỏi ở những vị trí khác như túi mật, đường mật trong gan.

Triệu chứng của bệnh sỏi ống mật chủ

Các triệu chứng điển hình của sỏi ống mật chủ bao gồm: đau hạ sườn phải, sốt và vàng da: 

Đau hạ sườn phải

Thường xuất hiện sau ăn 1 – 2h hoặc xảy ra tại bất kì thời điểm nào trong ngày. Mức độ đau ngày càng kéo dài và lan rộng, đau lan lên ngực hoặc ra sau lưng, có thể kéo dài đến 2-3 giờ. Cơn đau xảy ra do việc di chuyển của sỏi hay do tăng co bóp ống mật, tăng nhu động túi mật và tăng áp lực đường mật.

Sốt

Người bệnh bị sốt do vi khuẩn phát triển khi dịch mật bị ứ trệ. Lúc này, vi khuẩn sẽ tiết ra nội độc tố dẫn đến sốt cao 39 – 40°C kèm run lạnh vã mồ hôi. Tình trạng sốt cao thường xuất hiện sau 2 – 3h xảy ra các cơn đau quặn.

Vàng da

Nguyên nhân vàng da do dịch mật bị tắc nghẽn và ứ đọng ở gan, bilirubin trong dịch mật vào máu gây vàng da, vàng niêm mạc mắt.

Ngoài những triệu chứng phổ biến kể trên, người bị sỏi ống mật còn xuất hiện một số triệu chứng khác như: Nôn, buồn nôn, ngứa, vàng mắt, nước tiểu vàng sẫm, phân bạc màu.

Nguyên nhân gây sỏi ống mật chủ

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh sỏi ống mật chủ. Trong đó, phải kể đến những nguyên nhân chính dưới đây: 

Do nhiễm khuẩn, nhiễm kí sinh trùng

Khi dịch mật ứ trệ, vi khuẩn phát triển gây tổn thương thành đường mật làm cho các tế bào bị viêm loét bong vào dịch mật, làm kết tủa một số thành phần của dịch mật (sắc tố mật, muối mật) dẫn đến hình thành sỏi trong ống mật.

Ngoài ra, còn có trường hợp giun mang theo trứng hoặc xác giun chui lên ống mật và trở thành chỗ cho sắc tố mật lắng đọng bám vào, dần hình thành sỏi.

Do sỏi từ đường mật trong gan hoặc túi mật di chuyển xuống ống mật.

Yếu tố nguy cơ gây bệnh sỏi ống mật chủ

Nguy cơ bị sỏi ống mật chủ sẽ có tỷ lệ cao hơn ở người có tiền sử sỏi mật, bệnh túi mật và ngay cả với những người đã cắt túi mật. Sau đây là các yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển sỏi ống mật chủ:

• Béo phì
• Chế độ ăn ít chất xơ, cao calo, ăn nhiều chất béo
• Phụ nữ mang thai
• Ăn chay kéo dài
• Giảm cân nhanh trong thời gian ngắn
• Ít hoạt động thể chất

Bên cạnh đó là những yếu tố nguy cơ không thể thay đổi bao gồm:

• Tuổi: Người lớn tuổi thường có nguy cơ cao bị sỏi mật.
• Giới tính: Phụ nữ có nhiều khả năng có sỏi mật.
• Tiền sử gia đình: Người thân bị sỏi ống mật chủ thì bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người khác.

Biến chứng của bệnh sỏi ống mật chủ

Sỏi ống mật chủ nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

Biến chứng cấp tính

• Thấm mật phúc mạc: Chỗ tắc của ống mật chủ xuất hiện mật ứ đọng, thấm qua thành ống mật vào ổ bụng.
• Viêm phúc mạc mật: Dịch mật và vi khuẩn tràn vào ổ bụng do vỡ túi mật hoặc thủng ống mật gây nên nhiễm trùng ổ phúc mạc,
• Viêm mủ đường mật và áp xe gan đường mật: Viêm mủ đường mật do ứ đọng mật và nhiễm trùng: dịch mật đen đục,  có mùi thối và lẫn mủ. Viêm mủ đường mật dẫn đến việc hình thành các ổ áp xe nhỏ ở gan, biểu hiện sốt cao, rét run, gan to và đau…
• Chảy máu đường mật: Thành ống mật bị loét do sỏi và áp xe, khiến ống mật bị nối liền với mạch máu trong gan. Triệu chứng nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen, chảy máu thường kéo dài, dai dẳng và thành từng đợt
• Viêm tụy cấp do sỏi mật: Sỏi xuất hiện ở đoạn cuối ống mật hoặc sỏi chít vào cơ Oddi; khi khám điểm sườn thắt lưng có cảm giác đau, amylaza máu và nước tiểu tăng cao.
• Viêm thận cấp sỏi mật (Hội chứng gan thận): Triệu chứng đi tiểu ít, vô niệu, vàng da tăng dần, urê và creatinin máu tăng cao. Đây là biến chứng nặng có thể gây tử vong.
• Sốc nhiễm khuẩn đường mật: Người bệnh bị hội chứng tắc mật, sốt cao dao động, mạch nhanh nhỏ > 120 lần/phút, huyết áp giảm, cấy máu có vi khuẩn, chủ yếu là gram (-). Biến chứng có tỷ lệ tử vong cao.

Biến chứng mãn tính

• Viêm đường mật.
• Viêm tụy mãn tính.
• Xơ gan mật.

Viêm đường mật là biến chứng nguy hiểm của bệnh sỏi ống mật

Phương pháp chẩn đoán bệnh sỏi ống mật chủ

Nếu tần suất, mức độ xuất hiện các triệu chứng ngày càng tăng thì người bệnh nên đến cơ sở y tế để thực hiện một số xét nghiệm giúp chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh và có phương pháp điều trị phù hợp, kịp thời.

• Xét nghiệm sinh hóa máu.
• Xét nghiệm nước tiểu.
• Chụp X – quang ổ bụng, đường mật.
• Siêu âm nội soi.
• Chụp cộng hưởng từ (MRCP).
• CT – Scan.

Phương pháp điều trị bệnh sỏi ống mật chủ

Nội khoa

• Đặt ống mũi mật.
• Bồi hoàn nước và điện giải đường tĩnh mạch.
• Kháng sinh diệt vi trùng Gram âm và kỵ khí.
• Giảm đau.
• Vitamin K, huyết tương đông lạnh nếu có rối loạn đông máu.

Ngoại khoa

Nguyên tắc điều trị sỏi đường mật là lấy hết sỏi và bảo đảm lưu thông đường mật tốt, các phương pháp điều trị áp dụng bao gồm: 

• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP).
• Dẫn lưu đường mật xuyên gan qua da.
• Phẫu thuật mở OMC lấy sỏi kinh điển.
• Một số phương pháp dẫn lưu đường mật khác: Tạo hình cơ vòng Oddi, nối OMC – tá tràng.

Ngoài những phương pháp kể trên, tán sỏi qua da bằng laser được đánh giá là phương pháp an toàn và hiệu quả nhất hiện nay khi tán được sạch sỏi mà vẫn bảo tồn được chức năng của túi mật cũng như ống mật chủ. Với phương pháp này, bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ có kích thước từ 3 – 5mm từ ngoài da xuyên qua thành bụng đi vào ống mật chủ dưới sự hướng dẫn của máy chụp mạch số hóa xóa nền DSA, máy siêu âm trong mổ và camera nội soi.

Sau khi đã tạo thành công đường hầm nhỏ vào túi mật, máy tán sỏi laser công suất lớn sẽ được đưa vào kiểm tra toàn bộ ống mật. Sỏii sẽ được phát hiện và tán nhỏ, sau đó hút ra ngoài và bơm rửa lấy hết cặn sỏi. Bệnh nhân sẽ được kiểm tra lại bằng x-quang và siêu âm để đảm bảo không còn sót sỏi trong ống mật chủ.

Đây là phương pháp chữa sỏi ống mật mới với nhiều ưu điểm vượt trội như: an toàn, hạn chế gây đau, ít xâm lấn. Phương pháp này còn có thể được chỉ định với những trường hợp thất bại sau phẫu thuật hoặc nội soi lấy sỏi trước đó.

Biện pháp ngăn ngừa sỏi ống mật chủ

Sỏi ống mật chủ có thể tái phát sau phẫu thuật. Vì vậy để ngăn ngừa sỏi ống mật, cần thực hiện các biện pháp dưới đây:

• Hạn chế sử dụng nhiều chất béo bão hòa. Thay vào đó, hãy bổ sung nguồn chất béo tốt.
• Ăn nhiều chất xơ, hoa quả chứa vitamin C, hạn chế đường bột.
• Uống nhiều nước.
• Hạn chế uống rượu bia, cà phê.
• Tập thể dục, vận động thường xuyên.
• Tránh giảm cân đột ngột mà hãy giảm một cách từ từ.
• Giữ cân nặng vừa phải, tránh tình trạng thừa cân béo phì.
• Tránh bỏ bữa ăn, đặc biệt là bữa sáng.

**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý cũng như kê đơn thuốc hiệu quả tốt nhất.