Viêm loét đại tràng là một trong những căn bệnh tương đối phổ biến ở Việt Nam. Bất cứ người nào cũng đều có nguy cơ mắc bệnh. Đây là căn bệnh dễ tái phát và khó điều trị dứt điểm. Chính vì thế, việc nắm rõ thông tin cần thiết về viêm loét đại tràng sẽ giúp mọi người chủ động hơn trong việc phòng tránh, cũng như sớm phát hiện được dấu hiệu bệnh để có sự can thiệp kịp thời.
Bệnh viêm loét đại tràng là gì?
Viêm loét đại tràng có tên tiếng anh là Ulcerative colitis (UC) được nhận định là một bệnh viêm ruột (IBD). Trong đó, IBD bào gồm một nhóm các loại bệnh ảnh hưởng đến đường tiêu hóa. Viêm loét đại tràng xảy ra khi niêm mạc ruột già của bạn (còn gọi là đại tràng) bị viêm nhiễm.
Chỗ viêm này tạo ra vết loét nhỏ gọi là loét trên niêm mạc đại tràng. Nó thường bắt đầu ở trực tràng và lan lên phía trên và có thể liên quan đến toàn bộ đại tràng của bạn.
Tình trạng viêm làm cho ruột của bạn di chuyển thực phẩm một cách nhanh chóng và thường có nhu cầu được làm rỗng thường xuyên, dẫn đến tình trạng tiêu chảy. Khi các tế bào trên bề mặt niêm mạc ruột của bạn chết, vết loét hình thành. Các vết loét có thể gây chảy máu và chảy dịch nhầy và mủ.
Viêm loét đại tràng được nhận định là gây ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, thường bắt đầu ở độ tuổi trẻ từ 15 đến 35 tuổi, hoặc trong số những người trên 50 tuổi, thường là ở nam giới.
Triệu chứng của viêm loét đại tràng
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng viêm loét đại tràng được cho là khác nhau tùy vào từng đối tượng. Các triệu chứng cũng có thể thay đổi theo thời gian.
Những người được chẩn đoán mắc viêm loét đại tràng có thể trải qua các giai đoạn triệu chứng nhẹ hoặc không có bất kỳ triệu chứng nào cả. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể quay trở lại và trở nên nghiêm trọng hơn. Đây được gọi là bùng phát.
Các triệu chứng phổ biến của viêm loét đại tràng bao gồm:
Đau bụng;
Bệnh tiêu chảy kéo dài;
Sốt;
Sụt cân;
Suy dinh dưỡng.
Ngoài ra, viêm loét đại tràng có thể gây ra thêm các triệu chứng khác như: đau khớp, sưng khớp, buồn nôn và giảm sự thèm ăn, các vấn đề về da, lở miệng, viêm mắt.
Nguyên nhân gây nên viêm loét đại tràng
Các nhà nghiên cứu tin rằng viêm loét đại tràng có thể là kết quả của một hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào giải thích được vì sao hệ thống miễn dịch phản ứng bằng cách tấn công ruột già mà không phải là những bộ phận khác.
Vì thế cho đến nay nguyên nhân chính xác gây nên viêm loét đại tràng vẫn chưa được xác định và chỉ dựa vào một số yếu tố gây nguy cơ sau:
Gen di truyền: Bệnh có thể được di truyền từ cha mẹ, thường người con khi có cha mẹ mắc phải viêm loét đại tràng thì có nguy cơ mắc bệnh cao hơn;
Các rối loạn miễn dịch khác: Nếu bạn có một loại rối loạn miễn dịch, nguy cơ viêm loét đại tràng hoàn toàn có thể xảy ra;
Các yếu tố môi trường: Vi khuẩn, vi rút xuất hiện qua chế độ ăn uống hay môi trường sống có thể xâm nhập cơ thể, tấn công hệ miễn dịch dẫn đến khả năng khiến bạn bị viêm loét đại tràng. Theo đó, một số vi khuẩn có thể gây bệnh như vi khuẩn tả, vi khuẩn E.coli, vi khuẩn lao hay kí sinh trùng lỵ amip,...
Những yếu tố làm tăng nguy cơ viêm loét đại tràng
Bên cạnh một vài nguyên nhân được xác định thì có một số yếu tố khiến nguy cơ viêm loét đại tràng có thể gia tăng như:
Tuổi tác: Viêm loét đại tràng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và thường bắt đầu trước tuổi 30 hoặc trong số những người trên 50 tuổi;
Chủng tộc: Viêm loét đại tràng thường phổ biến ở người da trắng tại các nước Bắc Mỹ và châu Âu. Tuy nhiên, theo một số nghiên cứu thì người gốc Do Thái Ashkenazi có nguy cơ mắc bệnh cao nhất;
Sử dụng một số loại thuốc kháng sinh: các loại thuốc kháng sinh dùng để trị mụn sẹo hay mụn bọc trứng cá, cụ thể là Isotretinoin (Accutane, Amnesteem, Claravis hoặc Sotret) có một số thành phần gây ra nguy cơ mắc viêm loét đại tràng.
Lạm dụng thuốc rất dễ gây viêm đại tràng
Chẩn đoán viêm loét đại tràng
Các xét nghiệm chẩn đoán viêm loét đại tràng thường bao gồm:
Xét nghiệm máu
Thiếu máu ở các mức độ tùy vào tình trạng xuất huyết tiêu hóa kéo dài hay không và để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng.
Xét nghiệm phân
Bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm phân của bạn để kiểm tra có hay không xuất hiện máu hay vi khuẩn và ký sinh trùng
Nội soi đại tràng
Giúp kiểm tra chính xác những tổn thương bên trong đại tràng. Chẩn đoán thể dựa vào phạm vi tổn thương trên nội soi đại tràng.
- Viêm loét trực tràng: tổn thương chỉ ở trực tràng
- Viêm loét trực tràng và viêm loét đại tràng sigma: tổn thương từ trực tràng đến giữa đại tràng sigma.
- Viêm loét đại tràng trái: tổn thương từ trực tràng lên đến đại tràng góc lách.
- Viêm loét đại tràng phải: tổn thương từ trực tràng lên đến đại tràng góc gan.
- Viêm loét đại tràng toàn bộ.
Sinh thiết
Bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô từ đại tràng của bạn để phân tích.
Chụp bụng không chuẩn bị
Các quai ruột giãn.
Chụp khung đại tràng
Đại tràng hình ống chì, hình ảnh giả polyp, hẹp đại tràng, phình giãn đại tràng chỉ gặp ở giai đoạn bệnh tiến triển nặng.
CT scan ổ bụng
Thành đại tràng dày liên tục nhưng không quá 1,5 cm, không có dày thành ở ruột non mà tập trung quanh trực tràng và đại tràng sigma.
Có thể bạn quan tâm:
- Thông tin từ A đến Z về bệnh viêm đại tràng giả mạc
- Chăm sóc bệnh nhân sau nội soi đại tràng như nào là đúng cách?
- [CHI TIẾT A-Z] 4 bước của quy trình nội soi đại tràng
Biến chứng của viêm loét đại tràng
Viêm loét đại tràng làm gia tăng nguy cơ ung thư đại tràng. Bạn càng mắc bệnh lâu, nguy cơ mắc bệnh ung thư này càng cao. Do nguy cơ gia tăng này, bác sĩ sẽ tiến hành nội soi và kiểm tra nguy cơ ung thư khi bạn nhận được chẩn đoán. Việc kiểm tra theo dõi có thể phát hiện sớm các tế bào tiền ung thư và các bác sĩ khuyến cáo việc sàng lọc nên tiến hành đều đặn sau từ một đến ba năm.
Các biến chứng khác của viêm loét đại tràng (UC ) bao gồm:
Dày lên của thành ruột;
Nhiễm trùng huyết hoặc nhiễm trùng máu;
Mất nước nghiêm trọng;
hoặc đại tràng sưng nhanh;
Chảy máu đường ruột;
Viêm da, khớp và mắt của bạn;
Vỡ đại tràng;
Viêm cột sống dính khớp, liên quan đến viêm khớp giữa xương cột sống;
Bệnh gan (trường hợp hiếm).
Minh họa bệnh nhân bị biến chứng nghiêm trọng do viêm loét đại tràng
Điều trị viêm loét đại tràng
Viêm loét đại tràng là một tình trạng mãn tính. Mục tiêu của việc điều trị là giảm viêm, hạn chế tối đa các triệu chứng để có thể ngăn ngừa bùng phát bệnh và có thời gian thuyên giảm lâu hơn.
Điều trị bằng thuốc
- Thuốc kháng viêm
Thuốc chống viêm thường là bước đầu tiên trong điều trị viêm loét đại tràng và phù hợp với đa số những người mắc chứng này. Bao gồm:
- 5- aminosalicylate: bao gồm sulfasalazine (Azulfidine), mesalamine (Asacol HD, Delzicol, những loại khác), balsalazide (Colazal) và olsalazine (Dipentum). Loại nào bạn dùng, và dùng bằng miệng hay dưới dạng thuốc xổ hoặc thuốc đạn, tùy thuộc vào khu vực ruột kết của bạn bị ảnh hưởng.
- Corticosteroid:
Thuốc corticoid. Những loại thuốc này, bao gồm prednisone và budesonide, thường được dành cho bệnh viêm loét đại tràng vừa đến nặng không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Do các tác dụng phụ, chúng thường không được dùng lâu dài.
Thuốc ức chế miễn dịch
Những loại thuốc này cũng làm giảm viêm bằng cách ngăn chặn phản ứng của hệ thống miễn dịch bắt đầu quá trình viêm. Đối với một số người, sự kết hợp của những loại thuốc này hoạt động tốt hơn một loại thuốc đơn lẻ.
-Azathioprine (Azasan, Imuran) và mercaptopurine (Purinethol, Purixan). Đây là những chất ức chế miễn dịch được sử dụng rộng rãi nhất để điều trị bệnh viêm ruột. Dùng thuốc này đòi hỏi bạn phải theo dõi chặt chẽ với bác sĩ và kiểm tra máu thường xuyên để tìm các tác dụng phụ, bao gồm cả ảnh hưởng đến gan và tuyến tụy.
- Cyclosporine (Gengraf, Neoral, Sandimmune). Thuốc này thường được dành cho những người không đáp ứng tốt với các loại thuốc khác. Cyclosporine có khả năng gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng và không được sử dụng lâu dài.
- Infliximab (Remicade) Infliximab là một sinh học kháng thể đơn dòng chimeric. Nó hoạt động bằng cách liên kết với TNF-α. TNF-α là một chất hóa học (cytokine) và là một phần quan trọng của phản ứng tự miễn dịch.
- Vedolizumab (Entyvio): Đây là loại thuốc mới nhất được dùng để điều trị viêm loét đại tràng
Tofacitinib (Xeljanz). Đây được gọi là "phân tử nhỏ" và hoạt động bằng cách ngăn chặn quá trình viêm. Tofacitinib có hiệu quả khi các liệu pháp khác không hiệu quả. Các tác dụng phụ chính bao gồm tăng nguy cơ nhiễm trùng zona và cục máu đông.
Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc điều hòa miễn dịch. Những điều này làm thay đổi cách thức hoạt động của hệ thống miễn dịch. Ví dụ bao gồm methotrexate, 5-ASA và thiopurine. Tuy nhiên, các nguyên tắc hiện tại không khuyến nghị đây là một phương pháp điều trị độc lập.
Năm 2018, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã phê duyệt việc sử dụng tofacitinib (Xeljanz) như một phương pháp điều trị UC. Ban đầu được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp, thuốc này nhắm mục tiêu vào các tế bào chịu trách nhiệm về viêm. Đây là loại thuốc uống đầu tiên được phê duyệt để điều trị UC lâu dài.
Nhập viện điều trị
Nếu các triệu chứng của bạn nghiêm trọng, bạn sẽ cần phải nhập viện để điều chỉnh ảnh hưởng của tình trạng mất nước và mất chất điện giải mà bệnh tiêu chảy gây ra. Bạn cũng có thể cần thay máu và điều trị bất kỳ biến chứng nào khác.
Các nhà nghiên cứu tiếp tục tìm kiếm các phương pháp điều trị mới mỗi năm. Tìm hiểu thêm về các phương pháp điều trị UC mới nhất.
Phẫu thuật viêm loét đại tràng
Phẫu thuật là cần thiết trong trường hợp bạn bị mất máu quá nhiều, theo kèm là các triệu chứng mãn tính và suy nhược, thủng đại tràng hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng. Chụp CT hoặc nội soi có thể phát hiện những vấn đề nghiêm trọng này.
Phẫu thuật liên quan đến việc loại bỏ toàn bộ đại tràng của bạn với việc tạo ra một con đường mới cho chất thải. Con đường này có thể được thông qua một lỗ nhỏ trên thành bụng của bạn hoặc chuyển hướng trở lại qua cuối trực tràng của bạn.
Để chuyển hướng chất thải qua thành bụng của bạn, bác sĩ phẫu thuật của bạn sẽ tạo một lỗ nhỏ trên thành bụng. Đầu của ruột non dưới của bạn, hoặc hồi tràng, sau đó được đưa lên bề mặt da. Chất thải sẽ thoát qua lỗ mở vào một cái túi.
Nếu chất thải có thể được chuyển hướng qua trực tràng của bạn, bác sĩ phẫu thuật sẽ loại bỏ phần bị viêm nhiễm nặng của đại tràng và trực tràng nhưng vẫn giữ lại các cơ bên ngoài của trực tràng. Sau đó, bác sĩ phẫu thuật sẽ gắn ruột non của bạn vào trực tràng để tạo thành một túi nhỏ. Sau cuộc phẫu thuật này, bạn có thể đi đại tiện qua trực tràng. Đi tiêu sẽ thường xuyên và nhiều nước hơn bình thường.
1/5 người mắc UC sẽ phải phẫu thuật trong đời.
Có thể bạn quan tâm:
- Cắt polyp đại tràng có đau không? Cách chữa polyp đại tràng không đau
- 9 câu hỏi về đại tràng đơn giản nhưng không phải ai cũng biết
- Người bệnh nên và không nên làm gì sau khi cắt polyp đại tràng
Tham khảo một vài phương pháp điều trị tự nhiên
Một số loại thuốc được kê toa để điều trị viêm loét đại tràng có thể có tác dụng phụ không mong muốn. Khi các phương pháp điều trị truyền thống không mang lại kết quả khả quan thì một số bệnh nhân có thể chuyển sang các biện pháp tự nhiên để điều trị viêm loét đại tràng. Theo đó, các biện pháp tự nhiên có thể giúp điều trị viêm loét đại tràng bao gồm:
Boswellia: Loại thảo dược này được tìm thấy trong vỏ cây và nghiên cứu cho thấy nó ngăn chặn một số phản ứng hóa học trong cơ thể có thể gây viêm;
Bromelain: Những enzyme này được tìm thấy tự nhiên trong quả dứa và có tác dụng làm giảm các triệu chứng viêm loét đại tràng và giảm bùng phát.
Probiotic:. Khi bổ sung vi khuẩn probiotic khỏe mạnh, cơ thể bạn có khả năng tránh viêm và giảm thiều các triệu chứng viêm loét đại tràng tốt hơn. Ăn thực phẩm có men vi sinh hoặc uống bổ sung men vi sinh có thể giúp tăng cường sức khỏe của hệ vi khuẩn đường ruột;
Vỏ hạt mã đề: bổ sung chất xơ này có thẻ giúp giữ cho nhu động ruột thường xuyên và giảm bớt các triệu chứng, ngăn ngừa táo bón, giúp loại bỏ chất thải dễ dàng hơn;
Củ nghệ: Loại gia vị màu vàng này chứa đầy curcumin- một chất chống oxy hóa đã được chứng minh có tác dụng làm giảm viêm.
Chế độ ăn dành cho bệnh nhân viêm loét đại tràng
Không có chế độ ăn uống cụ thể nào dành cho bệnh nhân mắc viêm loét đại tràng bởi mỗi người sẽ có phản ứng với thức ăn và đồ uống khác nhau. Tuy nhiên, một vài quy tắc chung về chế độ ăn uống có thể hữu ích cho những người đang cố gắng tránh bùng phát.
Ăn chế độ ăn ít chất béo:
Không rõ tại sao chế độ ăn ít chất béo lại có lợi, nhưng người ta biết rằng thực phẩm giàu chất béo thường gây tiêu chảy, đặc biệt là ở những người bị viêm loét đại tràng. Ăn nhiều thực phẩm ít chất béo có thể làm chậm quá trình bùng phát. Khi bạn ăn chất béo, hãy chọn những lựa chọn lành mạnh hơn như dầu ô liu và axit béo omega-3.
Uống nhiều vitamin C:
Loại vitamin này có thể có tác dụng bảo vệ ruột của bạn và giúp chúng chữa lành hoặc phục hồi nhanh hơn sau khi bùng phát. Những người ăn chế độ giàu vitamin C có thời gian thuyên giảm UC kéo dài. Thực phẩm giàu vitamin C bao gồm mùi tây, ớt chuông, cải bó xôi và quả mọng.
Ăn nhiều rau quả: Một số loại rau xanh tốt cho bệnh nhân viêm loét đại tràng như rau muống, rau cải, rau ngót... Những loại rau này sẽ giúp nhuận tràng và giảm được cảm giác đau đớn khi đi vệ sinh;
Ăn các loại quả dòng bí: Trong các loại bí có hàm lượng chất xơ cao giúp duy trì hệ vi sinh vật đường ruột và có tác dụng làm lành các tổn thương mà viêm nhiễm gây ra. Một số loại bí tốt cho sức khỏe như bí xanh, bí đao, bí ngô...
Ngoài ra, người bệnh bị viêm loét đại tràng có thể tạo nhật ký thực phẩm để tìm hiểu xem loại thực phẩm nào có ảnh hưởng tốt đến sức khỏe của bản thân. Trong một vài tuần đầu tiên, hãy theo dõi chặt chẽ những gì mà bạn ăn và cảm nhận sau khi ăn khoảng một vài giờ. Sau đó, bạn sẽ ghi lại chi tiết về bất kỳ triệu chứng nào bạn có thể gặp phải. Việc theo dõi nhật ký thực phẩm sẽ giúp người bệnh có thể phát hiện ra những thực phẩm có vấn đề, gây khó chịu hay khiến các cơn đau của bạn kéo dài. Hãy loại bỏ những thực phẩm đó đẻ xem các triệu chứng có được cải thiện hay không.
Bạn có thể kiểm soát các triệu chứng nhẹ của viêm loét đại tràng bằng cách tránh các thực phẩm gây khó chịu cho đường tiêu hóa.
Ăn uống điều độ, chọn thực phẩm tốt cho đại tràng
Một vài thực phẩm nên tránh khi bị viêm loét đại tràng
Hạn chế sử dụng các loại đồ uống có chứa chất kích thích như rượu, bia, nước ngọt có gas, cà phê, trà... vì những loại đồ uống này có khả năng khiến các vết loét thêm nghiêm trọng hơn;
Hạn chế các đồ ăn chua như dưa muối, hành muối, kim chi... hoặc các gia vị cay nóng như ớt, tỏi, tiêu... vì có thể khiến các vết loét tổn thương và khó lành hơn;
Hạn chế các thực phẩm khô cứng có thể khiến niêm mạc bị tổn thương nặng hơn và làm trầm trọng hơn các triệu chứng viêm loét dạ dày;
Tuyệt đối không được ăn các đồ ăn sống vì sẽ tạo thêm điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể.
Phân biệt viêm loét đại tràng và bệnh viêm ruột từng vùng (Crohn)
Viêm loét đại tràng (UC) và bệnh viêm ruột từng vùng (Crohn), là những dạng phổ biến nhất của bệnh viêm ruột (IBD). Cả hai bệnh được cho là kết quả của một hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức.
Viêm loét đại tràng và bệnh Crohn đều có một số triệu chứng tương tự như: đau bụng, bệnh, tiêu chảy, mệt mỏi. Tuy nhiên, bệnh UC và Crohn có những sự khác biệt rõ rệt:
Về vị trí
Hai bệnh này ảnh hưởng đến các phần khác nhau của đường tiêu hóa. Bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn và thường được tìm thấy trong ruột non. Còn viêm loét đại tràng (UC) tác động đến đại tràng và trực tràng.
Mức độ tổn thương
Đối với viêm loét đại tràng thì thường gây tổn thương ở bề mặt niêm mạc ruột và xảy ra liên tục, trong đó đối với bệnh Crohn
