[TỪ A-Z] Cẩm nang nuôi con bằng sữa mẹ chuẩn nhất

Theo các chuyên gia sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Chính vì vậy, các mẹ luôn được khuyến nghị nên nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời. Bài viết dưới đây sẽ tổng hợp những kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ chuẩn nhất giúp các mẹ thành công khi nuôi con bằng dòng sữa ngọt ngào, giàu dinh dưỡng. Mời các mẹ cùng tham khảo!

Những thông tin chung về nuôi con bằng sữa mẹ

Nuôi con bằng sữa mẹ là gì?

Nuôi con bằng sữa mẹ là việc cho bé bú hoàn toàn bằng sữa được tiết ra từ vú của người mẹ trong suốt 6 tháng đầu đời. Trong thời gian đó, trẻ chỉ bú mẹ mà không cần phải bổ sung bất kỳ thức ăn hay đồ đồ uống nào khác kể cả uống nước, trừ  trường hợp phải uống bổ sung các vitamin, khoáng chất hoặc thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Từ 6 tháng tuổi, trẻ vẫn tiếp tục bú mẹ kết hợp với việc ăn dặm thêm các nhóm thực phẩm để tăng cường dinh dưỡng.

Lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ?

Nuôi con bằng sữa mẹ là việc làm mang lại lợi ích “kép” cho cả người mẹ lẫn trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Cụ thể:

Lợi ích đối với trẻ

• Cung cấp nguồn dinh dưỡng đa dạng,, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của trẻ trong 6 tháng đầu đời.
• Thúc đẩy sự phát triển toàn diện của trẻ về thể chất và đặc biệt là giúp trẻ phát triển trí não tối ưu.
• Phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là  tiêu chảy và nhiễm khuẩn hô hấp.
• Giúp chống dị ứng cho trẻ
• Sữa mẹ dễ tiêu hóa và hấp thu, phù hợp với hệ tiêu hóa non yếu của trẻ giai đoạn này
• Sữa mẹ luôn được sạch sẽ, sẵn sàng và ở nhiệt độ phù hợp khi trẻ bú trực tiếp

Lợi ích đối với mẹ

• Cho trẻ bú sớm ngay sau khi sinh giúp mẹ nhanh chóng xổ rau, kích thích co hồi tử cung và giảm nguy cơ chảy máu.
• Cho trẻ bú ngay và thường xuyên sẽ kích thích tăng cường sản xuất sữa, phòng cương tức vú cho mẹ.
• Tiện lợi và tiết kiệm tài chính
• Giúp tăng cường gắn kết tình cảm mẹ con.
• Giảm nguy cơ ung thư vú, ung thư buồng trứng 
• Giúp chậm có kinh nguyệt và được coi là một biện pháp tránh thai tự nhiên cho mẹ

Bên cạnh đó, thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ còn đem lại nhiều lợi ích với xã hội như giảm nguy cơ giảm nguy cơ bệnh tật cho cả mẹ và trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ từ đó giúp giảm các chi phí y tế khi điều trị cho nhóm đối tượng này.

Nuôi con bằng sữa mẹ giúp tăng cường gắn kết tình cảm mẹ con

Một số nguy cơ của việc không nuôi con bằng sữa mẹ

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trẻ không được bú mẹ hoàn toàn có thể tăng nguy cơ tử vong khi mắc phải một số bệnh trong những năm tháng đầu đời  như: 45% tử vong do nhiễm trùng sơ sinh, 30% tử vong do tiêu chảy cấp, 18% tử vong do nhiễm trùng hô hấp cấp ở trẻ dưới 5 tuổi. Các thống kê cũng cho thấy những trẻ không được bú mẹ có nguy cơ tử vong cao hơn 14 lần so với trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu.

Những trẻ uống sữa công thức hoàn toàn thường dễ mắc tiểu đường tuýp 2 hơn so với trẻ được bú sữa mẹ. Ngoài ra, trẻ cũng sẽ rất dễ bị mắc phải các bệnh về đường hô hấp như cảm lạnh, dị ứng, viêm phổi, các bệnh về đường ruột… do sữa công thức không thể cung cấp những kháng thể cũng như nhiều loại  men tiêu hóa tự nhiên như sữa mẹ.. 

Đối với người mẹ, việc không nuôi con bằng sữa mẹ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư vú, buồng trứng. Bởi việc cho con bú còn có khả năng giảm số chu kỳ rụng trứng lại, đảm bảo nội tiết của mẹ sẽ ổn định khi đến tháng. Khi nội tiết được ổn định cũng góp phần giúp mẹ có hệ sinh sản khỏe mạnh hơn.

Những nguyên tắc quan trọng trong nuôi con bằng sữa mẹ

Để đảm bảo việc nuôi con bằng sữa mẹ được diễn ra thuận lợi, mẹ cần lưu ý những nguyên tắc quan trọng sau:

Cho trẻ bú sớm ngay sau khi sinh

Trẻ cần được tiếp xúc da kề da với mẹ và được bú mẹ sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Nhờ động tác mút đầu vú của trẻ sẽ gây phản xạ lên tuyến yên làm tiết oxytocin khiến tử cung co chặt hơn, tránh được băng huyết sau đẻ. Việc cho con bú sớm, sữa về sớm, vú tiết sữa nhiều hơn nên ít bị sưng đau và nhiễm khuẩn..

Lưu ý: Ngoài bú sữa non của mẹ, không cần và không nên cho trẻ uống bất cứ thứ nước gì ngay sau sinh.

Trẻ cần được tiếp xúc da kề da với mẹ và được bú mẹ sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh

Cho con bú hoàn toàn đến 6 tháng sau sinh 

• Trong 6 tháng đầu sau sinh, sữa mẹ là thức ăn duy nhất của trẻ. Không cho trẻ ăn thêm bất kì loại sữa nào khác, kể cả nước hoa quả, nước cháo, nước cơm, thậm chí không cần uống thêm nước bởi điều này chỉ làm tăng gánh nặng cho thận, không tốt cho trẻ..
• Cho con bú theo nhu cầu, không cần bú theo giờ giấc, bất kể ngày hay đêm. Trẻ bú ban đêm càng giúp tăng lượng sữa của bà mẹ do tăng lượng nội tiết kích thích sinh sữa của tuyến yên.
• Khi bú, trẻ có thể thiu thiu ngủ. Cần đánh thức trẻ bằng cách “nói chuyện”, xoa hay búng nhẹ vào bàn chân, kích thích cho trẻ tiếp tục bú.
• Nếu bầu vú chưa hết sữa thì mẹ nên vắt hết ra để tuyến sữa rỗng thì sữa sẽ về nhiều hơn. Khi trẻ bú no không nên đặt nằm ngay mà nên bế vác trẻ lên vai, xoa vỗ nhẹ vào lưng cho hơi trong dạ dày thoát ra, tránh bị trớ.
• Thời gian trung bình mỗi bữa bú 15 – 20 phút. Bú hết một bên vú rồi mới chuyển sang bên kia để đảm bảo trẻ được bú cả sữa đầu và sữa cuối. 
• Khi mẹ hoặc trẻ bị ốm, trẻ không tự bú được thì nên vắt sữa và cho trẻ ăn bằng thìa.
• Nếu trẻ bú đủ sữa thì cân nặng hàng tháng của bé tăng đều và đi tiểu bình thường. 
• Nên cho con bú đến 24 tháng mới cai sữa. Khi trẻ được tròn 6 tháng tuổi (180 ngày) mới bắt đầu cho ăn dặm.

Trường hợp nào không nên cho trẻ bú sữa mẹ?

Người mẹ có một trong các yếu tố sau thì không nên nuôi con bằng sữa mẹ:

• Người mẹ mắc bệnh tim, bệnh thận, thiếu máu nặng
• Người mẹ quá nhẹ cân, không đủ dự trữ chất béo để sản xuất sữa. 
• Người mẹ bị nhiễm HIV hoặc AIDS không được cho con bú vì có thể lây bệnh cho trẻ qua chất dịch của cơ thể và sữa mẹ. Nếu mẹ bị nhiễm viêm gan A, viêm gan B có thể cho con bú nếu bé được uống các loại thuốc hỗ trợ tương ứng và tiêm phòng vắc xin đầy đủ.
• Người mẹ đang sử dụng một số loại thuốc như: thuốc điều trị ung thư, thuốc hạ huyết áp, thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc điều trị tuyến giáp…
• Người mẹ sử dụng các chất gây nghiện như: heroin, ma túy…; lạm dụng rượu, nghiện rượu.
• Người mẹ tiếp xúc nhiều với hóa chất độc hại cần thực hiện các xét nghiệm kiểm tra trước khi bắt đầu cho con bú.

* Lưu ý: Nếu mẹ gặp vấn đề sức khỏe, cần sử dụng thuốc điều trị…cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi cho con bú để trẻ nhận được nguồn dinh dưỡng tốt nhất từ sữa mẹ.

Người mẹ đang uống thuốc điều trị ung thư, bệnh tuyến giáp, huyết áp… thì không nên cho nuôi con bằng sữa mẹ

Trường hợp trẻ không nên bú sữa mẹ: 

• Trẻ bị sứt môi, hở hàm ếch: Trường hợp này cha mẹ nên tham khảo  ý kiến của bác sĩ và các chuyên gia dinh dưỡng để quyết định có nên cho trẻ bú mẹ hay không.
• Trẻ không dung nạp lactose, không tiêu hóa được sữa mẹ: Có thể thay thế sữa mẹ bằng các loại sữa công thức không chứa phenylalanine. 

Một số trường hợp đặc biệt khi nuôi con bằng sữa mẹ

• Trẻ sinh non, nhẹ cân

Trẻ sinh non nhẹ cân, thiếu tháng rất cần thiết phải nuôi con bằng sữa mẹ. Bởi so với sữa của mẹ sinh con đủ tháng, sữa của mẹ sinh con có hàm lượng protein, chất béo, năng lượng, natri, clorua, kali, canxi, sắt và magie cao hơn trong ba tuần đầu tiên. Sau những tuần đầu tiên, hàm lượng các chất trên giảm nhưng protein trong sữa mẹ lại dễ tiêu hóa hơn. 

Bên cạnh đó, trẻ sinh non bú mẹ sẽ tiêu hao năng lượng ít hơn so với trẻ sinh non phải bú sữa công thức. Thậm chí, trẻ sinh non được nuôi bằng sữa công thức có tỷ lệ sống sót thấp hơn so với trẻ sinh non bú sữa mẹ.

Những ngày đầu sau sinh, trẻ chưa thể tự bú được thì mẹ cần vắt sữa ra cốc chén, dùng thìa cho bé uống. Số bữa bú của trẻ sinh non cần được tăng lên trong ngày,  từ 10 đến 20 lần bú/ngày.

• Trẻ sinh đôi

Mẹ hoàn toàn có đủ sữa cho cả hai bé bú nếu sinh đôi. Khi trẻ bú nhiều, nhu cầu bú tăng cao thì cơ thể mẹ sẽ tự điều chỉnh và sản xuất đủ sữa cho cả hai bé. Thời gian đầu chưa quen, mẹ có thể từng bé bú, bé bú trước, bé bú sau. Khi mẹ đã cho bú quen, có thể tập cho hai bé bú cùng một lúc. 

Chế độ ăn uống, nghỉ ngơi của bà mẹ đang nuôi con sinh đôi cần cần phải được quan tâm  nhiều hơn để đảm bảo nguồn sữa cho trẻ.

Hướng dẫn cho trẻ bú đúng cách

Các tư thế cho trẻ bú

Mẹ có thể cho trẻ bú ở tư thế nằm hay ngồi nhưng phải đảm bảo cả mẹ và trẻ đều cảm thấy thoải mái: Đầu và thân trẻ phải nằm trên cùng một đường thẳng; bụng trẻ áp sát vào bụng mẹ; mặt trẻ quay vào vú mẹ và mũi trẻ đối diện với núm vú và mẹ đỡ toàn bộ cơ thể trẻ. Dưới đây là một số tư thế cho trẻ bú đúng cách mà các mẹ có thể tham khảo: 

Tư thế ngồi

• Mẹ nên chọn một chỗ ngồi có điểm tựa thoải mái ở trên giường hoặc ghế ngồi bởi mỗi cữ bú của trẻ kéo dài từ 15-30 phút.

• Tư thế phổ biến và dễ nhất là bế bé nằm ôm vào lòng, 2 tay tạo thành vòng cung:

• Cho bé bú bên nào thì dùng tay cùng phía với đó để đỡ bé.
• Đảm bảo 3 điểm: Đầu – lưng – mông bé nằm trên một đường thẳng và bé nằm nghiêng mình đối diện với bầu ngực của mẹ, bụng bé chạm bụng mẹ, mặt bé chạm ngực mẹ.

Lưu ý:  Nhiều mẹ cho bé nằm ở tư thế ngửa và chỉ có đầu nghiêng về phía ngực mẹ, điều này là sai lầm bởi sẽ làm cho bé cảm thấy không thoải mái khi bú mẹ và không tốt cho cổ của bé.

Tư thế ngồi khi cho con bú cần đảm bảo 3 điểm đầu – lưng – mông bé nằm trên một đường thẳng

Tư thế nằm

Mẹ có thể nằm khi cho con bú, đặt bé nằm nghiêng bên cạnh, đầu bé nằm cao hơn thân người để hạn chế sữa mẹ trào bị trào ngược. Tuy nhiên, mẹ nên tập ngồi dậy và đi lại sớm sau sinh để khí huyết lưu thông, giúp mau hồi phục sức khỏe và sớm cho bé bú ở tư thế ngồi.

Tư thế cho bú song sinh

• Đặt hai bé song song hai bên hông của mẹ, hai chân bé để sau lưng mẹ, đầu bé hướng về trước và mặt áp vào đầu vú của mẹ.
• Để tránh mỏi tay và nâng đỡ người bé, mẹ có thể dùng khăn hoặc gối chữ U lót ở dưới. 
• Cho lần lượt từng bé, khi bé này ổn định thì tiếp tục bé còn lại.
• Với bé yếu hơn trong việc ngậm bắt vú mẹ nên cho bú trước, sau khi ổn định thì cho bé bú mạnh hơn bú.
• Thay đổi vị trí cho 2 bé để lượng sữa tiết ra đều nhau, đầu vú không bị chênh lệch và bảo vệ mắt bé hoạt động cân đối.

Nhận biết cách ngậm vú đúng

• Quầng vú ở phía trên miệng trẻ còn lại nhiều hơn quầng vú ở phía dưới.
• Miệng trẻ mở rộng.
• Môi dưới hướng ra ngoài.
• Cằm trẻ chạm vào vú mẹ.

Ngậm vú sai gây ra những hậu quả gì?

• Tổn thương núm vú (đau nhức núm vú,  nứt cổ gà).
• Cương tức vú, tắc tia sữa.
• Vú sẽ tạo ít sữa đi.
• Trẻ đòi bú liên tục, khóc nhiều và mỗi lần bú kéo dài hoặc từ chối bú mẹ.
• Trẻ tăng cân kém.

Dấu hiệu nhận biết trẻ đang đói

• Liếm môi.
•  Há miệng và quay đầu sang hai bên.
• Đưa lưỡi ra vào.
•  Mút ngón tay hoặc mút nắm tay.
• Quấy khóc
• Di chuyển, cựa quậy nhiều hơn với tần suất liên tục

Khi trẻ đói sẽ quấy khóc và cựa quậy liên tục

Dấu hiệu nhận biết trẻ đã bú đủ sữa mẹ

– Đi tiểu nhiều: 2 ngày đầu tiên sau sinh bé cần thay khoảng 2-4 cái tã. Tuy nhiên, từ ngày thứ 5 trở đi, tăng lên khoảng 6-8 cái. Nước tiểu của bé nhạt màu, không có mùi. Nếu nước tiểu có màu sẫm thì nhiều khả năng bé vẫn còn đói.

– Đi ngoài: 1-2 ngày đầu sau sinh trẻ thường đi phân su. Khi chuyển từ bú sữa non sang sữa mẹ, phân của trẻ sẽ lỏng hơn, có màu vàng và ít có mùi hôi. Trẻ có thể đi ngoài 3-4  lần một ngày, phân có màu vàng và lỏng là được.

– Tăng cân: Cân nặng, chiều cao và chu vi vòng đầu của bé tăng liên tục chứng tỏ là bé đã bú đủ sữa.

– Bàn tay của bé dần dần buông lỏng và xòe ra là dấu hiệu cho thấy trẻ đã bú no.

– Trẻ dễ chịu, vui vẻ và thư thái, thả lỏng cơ thể

– Giấc ngủ của bé sâu và liền mạch

7 vấn đề thường gặp khi nuôi con bằng sữa mẹ

Cương tức vú

Nguyên nhân của tình trạng cương tức vú là do mẹ không cho trẻ bú sớm, bú thường xuyên, ngậm bắt vú sai cách, hạn chế thời gian mỗi cữ bú. Do đó, nếu trẻ bú được thì phải cho trẻ bú thường xuyên, nếu trẻ không bú được thì cần vắt sữa bằng tay hoặc máy hút sữa. Trước khi cho trẻ bú có thể dùng gạc ấm đắp lên vú, trẻ bú xong thì dùng gạc lạnh để giảm phù nề.

Để phòng ngừa cương tức vú sau sinh, người mẹ cần cho trẻ bú sớm, bú thường xuyên và giúp trẻ ngậm bắt vú đúng.

Đau và nứt núm vú

Nứt núm vú thường do trẻ ngậm bắt vú sai dẫn đến tình trạng kéo núm vú vào và đẩy ra trong khi mút bú, khi đó da của núm vú sẽ chà xát lên miệng trẻ. Điều này khiến người mẹ rất đau. Tình trạng này lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ gây tổn thương nứt núm vú. Xử trí đau và nứt núm vú bằng cách cho trẻ ngậm bắt vú đúng, triệu chứng đau sẽ giảm đi.

Tắc tia sữa

Tắc tia sữa là tình trạng ống dẫn sữa bị tắc bên trong, khiến sữa không thoát ra ngoài hoặc thoát ra với lượng rất nhỏ. Khi bị tắc tia sữa, bầu vú của mẹ bị căng, cứng, đau nhức, sờ vào ngực thấy một hoặc nhiều cục cứng, có thể xuất hiện triệu chứng sốt.

Khi bị tắc tia sữa, mẹ phải cho trẻ bú nhiều hơn, tích cực hút sữa để làm thông ống sữa. Nếu tình trạng không được cải thiện thì nên tới bệnh viện để được bác sĩ tư vấn hướng giải quyết hoặc nhờ sự trợ giúp của các đơn vị thông tắc tia sữa chuyên nghiệp.

Tắc tia sữa là nỗi ám ảnh của các mẹ sau sinh

Viêm tuyến vú

Viêm tuyến vú hay còn gọi là viêm tuyến sữa là tình trạng viêm nhiễm ở một hay nhiều ống dẫn sữa của vú dẫn đến các mô vú của phụ nữ bị sưng phù. Triệu chứng của viêm tuyến vú bao gồm: Sưng vú, ấn thấy đau, đỏ thường có dạng hình nêm (hình chữ V), khi cho con bú có cảm giác nóng rát, sốt, sợ lạnh, mệt mỏi…

Cách xử trí viêm tuyến vú: Khi có biểu hiện vú cương đau khi cho con bú, mẹ cần xoa bóp, chườm ấm vị trí tắc hoặc sử dụng máy hút sữa hút hết sữa ở hai bên vú, vệ sinh vú thường xuyên trước khi cho trẻ bú. Nếu xuất hiện các triệu chứng viêm tuyến vú thì dừng cho con bú và đi khám ngay để được điều trị kịp thời, tránh biến chứng.

Áp-xe vú

Áp-xe vú là tình trạng xuất hiện các ổ viêm ở sâu bên trong tuyến vú,  do vi khuẩn gây ra, chủ yếu là liên cầu khuẩn và tụ cầu. Vi khuẩn từ đầu vú, theo ống dẫn sữa đi vào bên trong gây viêm nhiễm tuyến vú. 

Khi bị áp-xe vú, mẹ sờ vào ngực sẽ thấy cục cứng, mẩn đỏ và sưng tấy vùng da xung quanh núm vú, cảm giác nóng rát, đau nhức sâu bên trong ngực, đau hơn khi sờ vào hoặc cử động cánh tay. Bên vú bị áp- xe sẽ sưng to, cứng chắc, xuất hiện các hạch nách.

Mẹ cần phải dùng kháng sinh và kháng viêm để điều trị tình trạng  viêm nhiễm phát triển. Nếu không tiến triển sẽ phải kết hợp chọc chích để tháo mủ áp xe. Trong thời gian điều trị áp xe vú mẹ không nên cho con bú vì sữa có thể bị lẫn mủ, chất lượng sữa không được đảm bảo, bé bú vào rất dễ bị rối loạn tiêu hóa…. Chỉ cho con bú ở bên vú bình thường,  bên vú bị áp- xe thì vắt sữa bỏ đi.

Ít sữa/mất sữa

Để có nhiều sữa cho con bú người mẹ cần cho con bú sớm ngay sau khi sinh, cho trẻ bú nhiều lần, bú đúng cách để kích thích phản xạ tiết sữa. Nên cho trẻ bú nhiều vào ban đêm để tăng cường sự tạo sữa. Nếu bà mẹ phải đi làm thì nên vắt sữa thường xuyên để kích thích vú tạo sữa.

Núm vú phẳng và tụt vào trong

Núm vú bị tụt vào trong khiến trẻ gặp khó khăn khi bú sữa mẹ. Ngoài ra, còn dễ tắc tia sữa khiến mẹ đau nhức và khó chịu. Để khắc phục tình trạng này, mẹ cần kích thích núm vú bằng cách vê đầu ti bằng ngón tay trong 30 giây, sau đó dùng khăn lau qua trước khi cho bé bú hoặc dùng các ngón tay để đẩy đầu ngực để núm ti lộ ra ngoài. Bên cạnh đó, mẹ cũng có thể sử dụng các dụng cụ hút đầu ti.

Trường hợp đầu ti thụt quá sâu mẹ nên gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể.

Cách bảo quản sữa mẹ khoa học

Kỹ thuật vắt sữa bằng tay đúng cách

Việc vắt sữa thường được người mẹ áp dụng trong những trường hợp sau:

• Giảm bớt căng tức sữa hoặc tắc ống dẫn sữa
• Người mẹ có núm vú tụt vào trong khiến trẻ khó bú
• Vắt sữa khi trẻ ốm hoặc trẻ sinh non, nhẹ cân không thể bú được.
• Người mẹ phải đi làm hoặc bị ốm không trẻ bú được.
• Đề phòng núm vú bị khô nứt hoặc đau.

Minh họa kỹ thuật vắt sữa bằng tay

Kỹ thuật vắt sữa bằng tay được thực hiện như sau:

• Mẹ cần rửa tay sạch
• Ngồi hoặc đứng ở tư thế thoải mái, đặt dụng cụ đựng sữa ở gần vú
• Đặt ngón tay cái ở phía trên quầng vú và núm vú, ngón tay trỏ đặt ở phía dưới quầng vú và núm vú đối diện với ngón tay cái, các ngón tay khác đỡ bầu vú, ấn ngón cái và ngón trỏ nhẹ nhàng về phía trong và vào thành ngực. Ấn vào rồi bỏ ra, lặp lại động tác này nhiều lần. Mẹ xoay ngón tay vào quầng vú vùng bên cạnh để có thể vắt hết sữa từ tất cả các khoang sữa.
• Vắt mỗi bên vú từ 3-5 phút tới khi dòng sữa chảy chậm lại thì chuyển sang bên kia và sau đó lại vắt lại ở cả hai bên.

Bảo quản sữa mẹ như thế nào?

Tổ chức Y tế Thế giới  WHO, Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc  UNICEF, Viện Dinh Dưỡng quốc gia Việt Nam khuyến cáo về việc bảo quản sữa mẹ sau khi vắt như sau:

– Ở nhiệt độ từ 25 – 35 độ C sữa mẹ sau khi vắt ra giữ được 6 – 8 giờ.

– Để ngăn mát tủ lạnh nhiệt độ từ 4 độ C giữ được từ 3 – 5 ngày. Nếu để ngăn đá tủ lạnh sẽ giữ được 3 tháng. 

– Khi lưu trữ trong tủ đông lạnh chuyên biệt < -18 độ C, sữa mẹ có thể bảo quản đến  6 tháng. 

Các mẹ lưu ý là trước khi cho trẻ ăn cần làm ấm sữa, không đun sôi, không dùng lò vi sóng,…

Hướng dẫn giữ gìn, chăm sóc nguồn sữa mẹ đúng cách

Chế độ nghỉ ngơi

• Trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ, người mẹ cần có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, không làm các việc nặng nhọc.
•  Ngủ đủ giấc, không thức khuya. 
• Sau sinh, mẹ cũng không nên nằm quá nhiều mà cần vận động đi lại để khí huyết lưu thông.
• Nếu cơ thể mẹ không còn bị đau thì có thể thực hiện một số bài tập thể dục nhẹ nhàng, để sức khỏe sớm hồi phục.

Sau sinh, mẹ cần có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, tâm trạng thoải mái để nhanh hồi phục

Chế độ dinh dưỡng

• Mẹ cần ăn uống đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng để có đủ sữa và chất lượng sữa tốt cho con bú. Chú ý bổ sung các thực phẩm giàu dinh dưỡng như tôm, cua, cá, trứng, sữa, thịt, đậu đỗ, lạc vừng, rau xanh và quả chín.
• Chia nhỏ bữa ăn trong ngày và ăn nhiều hơn trong mỗi bữa.
• Uống nhiều nước  từ 1,5 đến 2 lít/ngày vì cơ thể cần nhiều nước cho sự tiết sữa.
• Không nên ăn các loại thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, các loại dưa muối. Tránh ăn các loại thực phẩm có thể gây ít sữa hoặc mất sữa như lá lốt, cải bắp, mùi tây, mướp đắng…
•  Không uống rượu bia, cà phê, các chất kích thích, gây nghiện. Không hút thuốc lá.
• Chỉ dùng thuốc khi có sự hướng dẫn của bác sĩ
• Sau khi có kinh nguyệt trở lại, mẹ cần sử dụng một biện pháp tránh thai để thực hiện kế hoạch hóa gia đình. Lưu ý: Không nên sử dụng thuốc uống tránh thai có chứa Estrogen mà thay vào đó mẹ có thể sử dụng thuốc có Progestogen vì không ảnh hưởng tới quá trình tạo sữa.

Cai sữa cho trẻ

Khi nào nên cai sữa cho trẻ?

 Thời điểm cai sữa cho bé sớm hay muộn sẽ tùy thuộc vào hoàn cảnh thực tế của mỗi mẹ. Tuy nhiên, việc cai sữa phải diễn ra chậm rãi để bé kịp thời thích nghi. Khi bé có những dấu hiệu sau thì mẹ có thể cân nhắc tới việc cai sữa cho bé:

• Bé có thể ngồi thẳng và lăn trái bóng ra trước mà không cần sự trợ giúp. Điều này chứng tỏ hệ thần kinh và hệ vận động phát triển tốt, bé đã cứng cáp, có khả năng tự đề kháng nếu thiếu sữa mẹ.
• Bé nói được thêm 2 – 3 từ ngoài bà, mẹ, bố hoặc nói được một câu ngắn. Đây là thời điểm hệ thần kinh, thính giác của trẻ đã phát triển tốt, mẹ có thể cai sữa cho con, kết hợp với việc cho bé ăn dặm. 

Khi trẻ ăn được cháo thì mẹ có thể tiến hành cai sữa

• Bé ăn được cháo và cơm nhão: Khi trẻ đã có khả năng nhai, nuốt chứng tỏ hệ tiêu hóa đã phát triển. Đây là thời điểm lý tưởng để thực hiện cai sữa cho bé. 
• Khi bé đã nhận biết được màu sắc: Mẹ có thể dùng một số màu tự nhiên bôi lên đầu vú như nghệ, củ dền… để tạo màu sắc khác lạ của núm vú. Không thấy màu sắc núm vú quên thuộc, trẻ sẽ dần ngưng bú.
• Khi mẹ mắc bệnh truyền nhiễm hoặc các bệnh liên quan tới bầu vú thì mẹ nên cai sữa ngay cho trẻ.

Lưu ý: Thời điểm thích hợp để cai sữa là khi trẻ được 18 – 24 tháng tuổi, sức khỏe bình thường, không ốm đau. Bởi, nếu vội vàng cai sữa khi trẻ chưa sẵn sàng rất dễ khiến trẻ bị biếng ăn, còi xương.

Biện pháp giảm căng sữa cho mẹ khi cai sữa

Căng sữa khi cai sữa cho bé là tình trạng rất thường gặp và phổ biến ở các mẹ. Tuy nhiên, tình trạng này chỉ kéo dài trong khoảng vài ngày hoặc vài tuần là sẽ tự hết. Dưới đây là một số biện pháp nên làm để  giảm căng sữa sau khi cai sữa mà các mẹ có thể tham khảo:

• Chườm nóng

Dùng khăn sạch ngâm nước ấm, vắt khô rồi đặt lên ngực trong vài phút. Việc chườm ấm sẽ giúp làm mềm vú, hạn chế lưu lượng máu đến núm vú, từ đó giúp giảm sản xuất sữa.

• Chườm lạnh

Mẹ có thể thực hiện chườm lạnh để làm giảm tình trạng căng sữa và giúp mẹ dễ chịu hơn.

• Massage

Massage cũng là cách giảm căng sữa khi cai sữa cho con. Mẹ cần chú ý và tăng thời gian massage vùng nổi cục để  làm tan sự tắc nghẽn của tuyến vú..

• Tắm nước ấm với vòi sen

Tắm vòi hoa sen với nước ấm phun trực tiếp lên bầu ngực theo chiều từ trên xuống sẽ giúp giảm căng tức ngực, mềm các u sữa. Trong khi tắm, mẹ hãy dùng tay để xoa bóp ngực để sữa thừa chảy ra giúp mẹ bớt đau và giảm căng sữa hiệu quả.

• Ăn thực phẩm làm tiêu và mất sữa

Theo dân gian, lá lốt, măng tươi, lá dâu… đều có tác dụng làm mất sữa rất nhanh. Do đó, mẹ muốn hết căng sữa khi cai sữa cho con thì có thể sử dụng các loại thực phẩm này.

Lá lốt có thể giúp mẹ giảm căng tức sữa khi cai sữa cho con

•  Đắp lá bắp cải lên ngực

Đắp lá bắp cải ướp lạnh lên ngực là một trong những cách dân gian có thể làm hết căng sữa. Do lá bắp cải có chứa lượng lớn phytoestrogen làm giảm sưng các mô, giúp mạch máu co lại, lưu lượng máu giảm xuống, từ đó giảm tình trạng sưng đau vú. 

•  Vắt sữa

Mẹ có thể sử dụng máy hút sữa hay tự vắt sữa bằng tay. Tuy nhiên, chỉ vắt bỏ sữa khi ngực căng tức và vắt ở mức  độ vừa phải bởi nếu vắt hết sữa sẽ kích thích tuyến sữa càng tiết ra sữa nhiều hơn.

• Dùng thuốc tiêu sữa

Mẹ có thể hỏi bác sĩ về việc sử dụng một số loại thuốc tiêu sữa. Thuốc tiêu sữa làm thay đổi hormone trong cơ thể người mẹ để làm giảm tiết sữa. 

Lưu ý: Nếu thấy bầu ngực sưng đỏ, có mùi lạ, đau ngực quá mức, sốt…mẹ  cần phải đến bác sĩ để thăm khám, đề phòng trường hợp bị viêm tuyến vú, áp-xe vú.

TÓM LẠI: Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tối ưu, đem đến nhiều lợi ích cho cả mẹ và bé. Trẻ cần được bú sữa non ngay trong vòng một giờ đầu sau sinh, cần được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và tiếp tục bú mẹ đến 24 tháng. 

Tuy nhiên, việc nuôi con bằng sữa mẹ cần phải thực hiện đúng cách để mang đến cho con sự phát triển tốt nhất trong giai đoạn đầu đời. Đây cũng là việc giúp mẹ có thể thực hiện thiên chức làm mẹ thiêng liêng, tăng gắn kết tình cảm giữa hai mẹ con.

Tại Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc, 100% mẹ bầu sinh con được da kề da ngay sau sinh, trẻ được bú mẹ trong vòng một giờ đầu tiên sau khi chào đời. Bên cạnh đó, trong thời gian lưu viện, mẹ cũng sẽ được đội ngũ bác sĩ dinh dưỡng giàu kinh nghiệm tư vấn về chế độ ăn uống khoa học giúp nhanh chóng hồi phục sức khỏe, gọi sữa về dào dạt cho con phát triển toàn diện.

**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/