Chi tiết bài tư vấn

Với sự phát triển nhanh chóng của y học hiện đại, tỷ lệ cứu sống những em bé bị sinh non ngày càng được nâng cao. Vậy chăm sóc trẻ sinh thiếu tháng như thế nào là đúng cách ắt hẳn là điều mà các bà mẹ sinh con thiếu tháng rất quan tâm.

Lưu ý về trẻ sinh thiếu tháng

Những em bé bị sinh non thường có chiều dài cơ thể ngắn hơn và trọng lượng cân cũng nhẹ hơn so với những em bé sinh đủ tháng.

Bình thường, bé sinh non là khi sinh dưới 37 tuần tuổi, nặng không quá 2,5 kg và có chu vi vòng đầu nhỏ hơn 33 cm. 

Hầu hết trẻ sinh thiếu tháng và thiếu cân đều phải nằm lồng ấp cho tới khi sức khỏe ổn định. Theo nghiên cứu, sinh thiếu tháng có thể để lại nhiều biến chứng nguy hiểm với em bé, bao gồm: 

• Trẻ sinh non có hệ hô hấp kém, nếu không có kỹ năng chăm sóc, bé sẽ dễ bị ngạt thở, nôn mửa, tiêu chảy và bị đầy bụng. 

• Trẻ dễ bị vàng da, dễ hạ thân nhiệt và thiếu hồng cầu.

• Trẻ dễ bị tấn công bởi vi khuẩn, virus do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện

• Trẻ có nguy cơ chậm phát triển và thiếu kỹ năng nhận thức

• ....

Với sự phát triển của y học hiện đại, hiện nay, những em bé sinh non trên 28 tuần và có cân nặng trên 1kg có cơ hội sống và phát triển bình thường rất cao.  

4 Nguyên tắc vàng trong chăm sóc trẻ sinh thiếu tháng

Do trẻ sinh thiếu tháng có sức khỏe chưa hoàn thiện, vì vậy cha mẹ cần lưu ý 4 điểm sau: 

Hoàn thiện chức năng hệ hô hấp

Trẻ sinh non thường dễ bị suy hô hấp vì lồng ngực dễ biến dạng, do các xương sườn còn mềm, các cơ gian sườn còn yếu, phổi chưa giãn nở tốt, các phế nang chưa trưởng thành, cấu tạo của trung tâm hô hấp chưa hoàn chỉnh, nhu mô phổi giãn nở không đầy đủ để trao đổi khí.

Trong thời gian này, trẻ thường thở bằng miệng, phình bụng lên khi hít vào, thở theo chu kỳ, có thể ngưng thở dưới 15 giây.

Trong những ngày đầu, nếu hệ hô hấp của trẻ chưa tốt, bé sẽ được nằm lồng ấp và hỗ trợ thở đường mũi. Sau khi được xuất viện, cha mẹ vẫn cần theo dõi sát sao sức khỏe của bé. Nếu thời gian ngưng thở kéo dài hơn 15 giây kèm theo tím tái, nhịp tim chậm thì cần được theo dõi và xử trí kịp thời, vì suy hô hấp là nguyên nhân dễ gây tử vong cho trẻ sơ sinh thiếu tháng.

Hoàn thiện chức năng điều hòa thân nhiệt 

Trẻ sinh thiếu tháng dễ bị nhiễm lạnh vì trung tâm điều hòa thân nhiệt ở não còn yếu, kém vận động do trương lực cơ yếu, kết hợp với lớp mỡ dưới da chưa phát triển nên dễ bị mất nhiệt. 

Khi lạnh, trẻ không run được để sinh ra nhiệt chống lại môi trường lạnh. Vì vậy, việc theo dõi ủ ấm lau khô cho trẻ sinh thiếu tháng là hết sức cần thiết. Nếu để thân nhiệt trẻ hạ xuống dưới 35°C sẽ có thể dẫn đến hàng loạt các biến chứng suy hệ hô hấp, tổn thương thần kinh và có khi gây xuất huyết ở não.  

Hoàn thiện chức năng tuần hoàn 

Đối với trẻ sinh non, các mao mạch dễ vỡ, những yếu tố đông máu chưa hoàn chỉnh nên nguy cơ bị xuất huyết cao, vì vậy thường phải được bổ sung vitamin K để phòng xuất huyết.

Hoàn thiện chức năng tiêu hóa và dinh dưỡng 

Trẻ sinh thiếu tháng thường thiếu hụt enzyme chuyển hóa bilirubin gián tiếp thành bilirubin trực tiếp nên dễ bị vàng da nặng và kéo dài, cần được theo dõi thường xuyên. Thêm vào đó, dạ dày của trẻ thời kỳ này có thể tích nhỏ, nằm ngang, thiếu hụt các men tiêu hóa nên hấp thu không hết thức ăn, cho dù chỉ là sữa mẹ, do đó dễ bị đầy bụng, ói.

Vì vậy, mẹ chỉ nên cho bé bú từ 40 - 60ml sữa trong khoảng thời gian từ 2 - 4 giờ, tùy vào sức bú của bé, có thể tăng dần lượng sữa. Bé bú sữa mẹ thường bú lâu hơn và mau đói hơn bú bình.

Nên cho trẻ sinh thiếu tháng ăn như thế nào? 

Sự đóng góp của vấn đề dinh dưỡng trong việc chăm sóc trẻ sinh thiếu tháng đóng một vai trò rất quan trọng. Thông thường, trẻ bị sinh non có sức đề kháng rất yếu nên các bác sĩ khuyên rằng tốt nhất là nên để cho trẻ bú sữa mẹ. Trong trường hợp sữa mẹ không đủ thì cũng có thể xem xét việc bổ sung thêm nguồn sữa non bên ngoài cho trẻ. Trẻ sơ sinh có thể hấp thụ đường và protein tương đối tốt, tuy nhiên việc hấp thụ chất béo thì lại khó khăn hơn nhiều. Vì thế, người lớn tốt nhất là nên chọn loại sữa có tách kem. 

Thời gian cho ăn 

Đối với trẻ sinh thiếu tháng thì việc cho ăn là quan trọng và cần chú ý nhiều hơn so với trẻ sinh đủ tháng. Sau 2 – 4 giờ trẻ ra đời, người lớn đã có thể cho trẻ ăn. Nếu trẻ ăn và bị nôn hoặc trớ thì sau 6 đến 8 giờ, người lớn nên thay đổi cách cho bé ăn. Trẻ sinh ra, nếu khi cho ăn có dấu hiệu bị trớ nhiều, da bầm tím và thở khó khăn thì người lớn cần bổ sung cho trẻ truyền dung dịch glucose. 

Nếu bé sinh trên 32 tuần, cân nặng trên 2.300g đã có phản xạ bú thì tập cho bé bú mẹ càng sớm càng tốt, bú theo nhu cầu của trẻ, bú cạn một bên vú rồi hãy chuyển sang bên kia. Nếu sữa mẹ quá nhiều mà bú không hết thì nên nặn lấy sữa đầu ra ly, rồi sau đó dùng muỗng đút sữa cho bé uống dần thay nước lọc, không nên cho bé uống thêm các loại nước khác, vì sử dụng bú sữa mẹ là đủ. Nếu trẻ sinh dưới 32 tuần chưa có khả năng bú, phải nặn sữa mẹ rồi cho ăn qua ống thông dạ dày 8 - 10 lần trong ngày.

Khoảng thời gian cho ăn 

Lượng thức ăn cần phải được căn cứ trên trọng lượng cơ thể của trẻ. Trẻ nặng dưới 1 kg thì 1 giờ cho ăn 1 lần. Trẻ nặng từ 1 – 1,5 kg thì cách 1,5 tiếng cho ăn 1 lần. Trẻ nặng từ 1,5 – 2 kg thì cách khoảng 2h cho ăn 1 lần. Đối với trẻ nặng từ 2 kg – 2,5 kg thì cách 3 tiếng cho ăn 1 lần. Thời gian cho ăn này tính cả ban đêm.

Phương pháp cho ăn 

Trẻ sơ sinh và đặc biệt là trẻ sinh thiếu tháng nên được bú sữa mẹ là tốt nhất. Nếu mẹ có nhiều sữa hãy vắt ra và trữ đông để cho trẻ sử dụng lần sau hoặc cho bé khác.

Với một số trường hợp trẻ bị nhẹ cân do sinh quá sớm, không thể ăn bằng cách bú mẹ thì có thể dùng ống để cho ăn. Tuy nhiên, cách làm này phải được sự hướng dẫn của các bác sĩ, tuyệt đối không tự ý cho trẻ ăn vì như vậy có thể khiến trẻ bị tổn thương thực quản gây nguy hiểm đến tính mạng. 

Đối với trẻ sinh thiếu tháng ở 32 tuần tuổi và có trọng lượng là 1,5 kg, nguồn sữa mẹ có chứa nhiều loại axit amin và chất béo, trong đó có 10% đường, vitamin và các chất điện giải, hàng ngày chỉ nên cho trẻ bú từ 65 – 100 ml/ngày mà thôi.

Những trẻ có đường tiêu hóa không tốt hoặc trẻ bị bệnh đường hô hấp, nhẹ cân có thể dùng cách truyền dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch. Mặc dù trẻ sinh non cần đầy đủ chất dinh dưỡng nhưng người lớn cũng cần chú ý là không nên cho bé ăn quá nhiều, cần nhờ đến sự tư vấn khoa học của các bác sĩ để đảm bảo sức khỏe cho trẻ.

Chăm sóc giấc ngủ và làn da cho trẻ sinh thiếu tháng

Chăm sóc giấc ngủ

Theo các nghiên cứu y khoa, trẻ sơ sinh, đặc biệt là những trẻ sinh thiếu tháng nên ngủ trên 16 tiếng/ ngày để cơ thể nhanh phát triển. Cha mẹ cũng cần lưu ý cho bé ăn đủ sữa, nếu bé ngủ trên 4 tiếng thì nên gọi bé dậy để cho bé bú.

Tuyệt đối không để trẻ nằm sấp khi ngủ, không sử dụng đệm quá mềm và mặc quần áo quá chật. 

Chăm sóc cuống rốn

Việc chăm sóc và giữ cuống rốn cho trẻ sinh thiếu tháng cũng không kém phần quan trọng vì vùng này rất dễ nhiễm trùng, giữ cuống rốn càng khô và sạch thì càng mau rụng. Mẹ cần đảm bảo vô trùng cho bé, hạn chế người thân đến thăm, tiếp xúc hoặc sờ vào người bé do trẻ sinh non dễ nhạy cảm với kích ứng và nhiễm trùng.

Cha mẹ có thể lựa chọn dịch vụ chiếu tia plasma cuống rốn cho bé để cuống rốn nhanh khô và giảm khả năng nhiễm trùng. 

Chăm sóc da cho bé

Khi chăm sóc ở nhà không nên tắm hàng ngày vì da bé dễ bị khô. Giữ sạch, hấp hoặc ủi, khử trùng đối với tã lót trước khi sử dụng, có thể tắm cho bé 1 - 2 lần trong tuần, đặc biệt là khi trời lạnh cần lưu ý giữ ấm.

Tắm nắng cho bé để tận hưởng nguồn vitamin D từ ánh sáng mặt trời, thời gian tốt nhất để tắm nắng là trước 9 giờ sáng (khoảng 10 - 15 phút mỗi lần). Cũng không nên tự ý sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cho bé khi chưa có chỉ định của bác sĩ, cho dù là thuốc bổ.

Tốt nhất mẹ nên giữ nhiệt độ trong phòng trẻ nằm thích hợp, tối thiểu là 24°C -26°C, trẻ sing thiếu tháng cần được ủ ấm bằng lò sưởi, lý tưởng là trẻ được sưởi trong lồng ấp chuyên biệt, bé được mang bao tay, tất và đắp chăn ngang bụng.

Tiêm phòng đầy đủ

Trẻ sinh thiếu tháng cũng cần tiêm phòng đủ số mũi và đúng lịch như những em bé sinh đủ tháng. Với những me bé trên 2kg, sau sinh sẽ được tiêm vaccine phòng viên gan B ngay lập tức. Còn những trẻ sinh thiếu tháng và có cân nặng dưới 2kg thì cần đợi đến khi trẻ đủ 2kg để tiêm. 

Một số trẻ dưới 2kg có mẹ bị viêm gan B sẽ được tiêm vaccine phòng viêm gan B sớm và bổ sung lịch tiêm cụ thể. 

Trẻ sinh thiếu tháng thường chưa thích nghi được với môi trường bên ngoài nên rất dễ bị bệnh tật. Chính vì vậy việc theo dõi những thay đổi của bé là cực kỳ quan trọng, bố mẹ hãy nắm rõ những nguyên tắc vàng và bí quyết đáng giá kể trên để con yêu mặc dù sinh thiếu tháng nhưng chẳng hề thiếu thốn sự chăm sóc nhé!

Đăng ký thăm khám sức khỏe cho bé tại đây:

**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc